Komiteti Shqiptar i Helsinkit (KShH), Instituti i Studimeve Politike (ISP) dhe Qëndresa Qytetare (QQ) kanë publikuar një deklaratë të përbashkët me gjetjet dhe konkluzionet paraprake nga monitorimi i zgjedhjeve parlamentare të zhvilluara dje, më 11 Maj 2025. Raporti paraprak vjen ndërkohë që procesi i numërimit të votave është duke u zhvilluar në qendrat e numërimit.
Me një ekip prej 60 vëzhguesish, organizatat monitoruan procesin parazgjedhor, heshtjen zgjedhore, ditën e votimit në 163 Qendra Votimi në 17 bashki, si dhe nisjen e procesit të numërimit në 36 Vende Numërimi Votash (VNV). ISP monitoroi veçanërisht raportimet mediatike dhe aktet e subjekteve elektorale.
Sipas vlerësimit të përgjithshëm, dita e zgjedhjeve e 11 Majit shfaqi “të njëjtin trend të disa zgjedhjeve të fundit në Shqipëri, kryesisht një klimë e qetë dhe pjesëmarrje të pjesës aktive qytetare, mbulim të gjerë mediatik dhe prani të zgjeruar të partive politike dhe kandidatëve”. Organizatat vlerësuan gjithashtu “mesazhe sensibilizuese për pjesëmarrje dhe administrim aktiv nga KQZ për problematikat e shfaqura”.
Megjithatë, raporti paraprak evidenton edhe një sërë shqetësimesh dhe problematikash kryesore:
Heshtja Zgjedhore: Vëzhguesit konstatuan raste të mos respektimit të heshtjes zgjedhore para ditës së votimit (postime online, materiale propagandistike, zyra elektorale të mbajtura hapur). Gjithashtu, në ditën e votimit, përfaqësues të partive/kandidatë bënë deklarata që, megjithëse nxisnin pjesëmarrjen, përmbanin “mesazhe politike propaganduese”. Organizatat vlerësojnë se KQZ duhet të shqyrtonte në kohë denoncimet dhe të vendoste masat administrative.
Klima dhe Rendi Publik: Dita e votimit shënoi “disa incidente të panevojshme, që reflektojnë më shumë tensionet, keqkuptimet dhe mosbesimin midis palëve politike”, megjithëse nuk u shënuan incidente të rënda si në të kaluarën. Në disa Qendra Votimi, atmosfera mes komisionerëve dhe vëzhguesve partiakë ishte tejet e polarizuar, duke çuar në debate, pezullim procesi apo thirrje të policisë. Pati sinjalizime për abuzime dhe intimidim në disa bashki (Lushnje, Tiranë pranë “Petro Ninit”, Pogradec, Vorë etj.). Organizatat kritikojnë format e reagimit të përfaqësuesve politikë me elementë të marrjes përsipër të funksioneve policore/të drejtësisë, duke e cilësuar këtë si “të papranueshme në një shtet të së drejtës”. Ata vlerësojnë se Prokuroria duhet të merrte një rol pro-aktiv në verifikim dhe hetim, duke kërkuar “hetime dhe vendimmarrje ligjore objektive, të pavarura” për të gjithë të përfshirët, pavarësisht statusit.
Ndërgjegjësimi i Zgjedhësve dhe Pjesëmarrja: Një problem i vërejtur ishte mungesa e ndërgjegjësimit të zgjedhësve për vendin e tyre në listë dhe mënyrën e saktë të votimit. Pjesëmarrja zyrtare brenda vendit, 42%, shënoi një rënie krahasuar me zgjedhjet e vitit 2021. Organizatat vlerësojnë se fushata elektorale, e karakterizuar nga “një gjuhë e ashpër denigruese midis liderave partiakë dhe kandidatëve garues, me elementë të urrejtjes”, ndikoi në “përkeqësimin e klimës së mosbesimit të qytetarëve tek zgjedhjet”.
Procesi i Votimit: Përgatitja dhe hapja e QV-ve në përgjithësi ishte e rregullt, por u konstatuan probleme si mungesa e energjisë, vështirësi me kamerat/regjistrimin, mungesa/vonesa komisionerësh, probleme teknike me pajisjet PEI (ndonëse shpesh zgjidheshin). Probleme sistemike të përsëritura përfshijnë votimin familjar dhe mos respektimin e procedurave për ndihmën ndaj votuesve me aftësi të veçanta. U raportuan raste të fotografimit të votës dhe qasje jo të unifikuar të komisionerëve ndaj sjelljes së celularëve/çantave në dhomën e fshehtë.
Personat e Paautorizuar dhe Sjellja e Vëzhguesve Partiakë: Me shqetësim u vërejt prezenca e personave të paautorizuar brenda perimetrit 150m të QV-ve dhe sjellje të papërshtatshme me elementë diktues dhe potencialisht intimidues nga vëzhguesit partiakë. Në Durrës, vëzhgues partiakë shoqëronin zgjedhësit, u jepnin udhëzime dhe merrnin role të komisionerëve. U shënua prani e lartë personash në perimetrin e jashtëm, përfshirë një person të armatosur në një rast. Organizatat vlerësojnë si “veçanërisht shqetësuese” “bashkëpunimin e vazhdueshëm me Komisionerët, për të parë nëse individë të caktuar kanë shkuar për të votuar apo jo”, duke kërkuar “depolitizimin e të gjitha organeve të administrimit zgjedhor”.
Monitorimi në IEVP: Procesi i votimit në 3 Institucione të Ekzekutimit të Vendimeve Penale u zhvillua në përgjithësi rregullisht dhe në qetësi. Megjithatë, pati ankesa për pamundësi votimi për shkak të mungesës së kartave të identitetit dhe raste sporadike të perceptimeve për ndikim mes të dënuarve.
Numërimi i Votave: Procesi i numërimit, i cili po monitorohet pjesërisht, ka paraqitur “problematika të përsëritura” si debate sporadike dhe zëvendësime numëruesish. Shqetësim mbetet “fenomeni i trajnimit të anëtarëve të Grupeve të Numërimit, përpara fillimit të procesit”, si dhe mungesa e procesverbaleve të hapjes/mbylljes së votimit, duke shkaktuar vonesa në nisjen e numërimit.
Veprat Penale Zgjedhore: Vazhduan denoncimet për shitblerjen e votës, duke theksuar se angazhimi solemn i kryetarëve të partive mbetet formal dhe fenomeni nuk dënohet seriozisht publikisht. Raporti sjell shifra mbi kallëzimet penale të paraqitura në prokuroritë e përgjithshme dhe SPAK, duke vënë në dukje numrin e ulët të denoncimeve nga qytetarët dhe duke kërkuar pro-aktivitet më të lartë nga prokuroria. Vlerësohet si pozitiv trendi rritës i materialeve kallëzuese, por theksohet nevoja për hetime “pro aktive, të plota e të gjithëanshme, objektive dhe jo selektive” për ndëshkim efektiv dhe parandalim të krimeve zgjedhore.
Në përmbledhje, raporti paraprak i KShH, ISP dhe QQ përshkruan një ditë zgjedhjesh relativisht të qetë në sipërfaqe, por me shqetësime të thella strukturore dhe incidente specifike që lidhen me respektimin e standardeve, presionin ndaj votuesve dhe integritetin e administrimit të procesit. Një raport final me vlerësime të plota pritet të publikohet në vijim.
Discussion about this post