Shqipëria ka shënuar gjatë viteve të fundit një rritje të qëndrueshme ekonomike në përqindje, duke u renditur shpesh në grupin e vendeve me ritmet më të larta në rajon.
Megjithatë, ky sukses nominal fshihet pas një realiteti të pakëndshëm: rritja nuk po përkthehet në mirëqenie të prekshme për qytetarët.
Sipas të dhënave më të fundit të Eurostat, Shqipëria mbetet sërish vendi i fundit në Europë për të ardhurat për frymë sipas fuqisë blerëse – një tregues që mat më saktësisht standardin e jetesës sesa thjesht Prodhimi i Brendshëm Bruto.
Prej më shumë se dy dekadash, Shqipëria është e fundit në listë, pas vendeve si Bosnja, Maqedonia e Veriut, Serbia dhe Mali i Zi. Dhe kjo ndodh pavarësisht faktit që rritja ekonomike zyrtare është “e kënaqshme”. Çfarë po e shtrembëron atëherë lidhjen mes rritjes dhe mirëqenies?
Një nga faktorët më të rëndësishëm është kostoja e lartë e jetesës për produktet bazë. Sipas Eurostat, për herë të parë në vitin 2024, çmimet e ushqimeve në Shqipëri, ku 16% e Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) vjen nga bujqësia, janë barazuar me mesataren europiane, duke kaluar madje disa vende anëtare të BE-së, ku bujqësia kontribuon maksimumi në 2-5% të PBB-së.
Ky është një paradoks ekonomik: një vend me të ardhura shumë më të ulëta për frymë, por me çmime thuajse të njëjta për nevojat bazë si buka, qumështi, mishi apo frutat. Në këtë mënyrë, fuqia reale e konsumit bie ndjeshëm, duke e bërë rritjen ekonomike “të padukshme” në jetën e përditshme të qytetarëve.
Shqipëria, pavarësisht këtij realiteti, ka hyrë në një fazë të pakthyeshme të procesit të integrimit europian. Ky është momenti për të reflektuar thellë mbi cilësinë dhe strukturën e rritjes ekonomike. Sot, ekonomia mbështetet në dy motorë kryesorë: turizmin dhe ndërtimin.
Të dy këta sektorë kanë ndikim afatshkurtër dhe të kufizuar në rritjen e qëndrueshme të produktivitetit dhe të të ardhurave për frymë.
Turizmi është sezonal dhe i ndjeshëm ndaj krizave ndërkombëtare; ndërtimi gjeneron pak vlerë të shtuar afatgjatë dhe shpesh lidhet me investime joproduktive.
Për të kaluar nga një rritje e pabarabartë në një ekonomi konkurruese dhe gjithëpërfshirëse, qeveria duhet të marrë masa të qarta dhe të matshme në disa drejtime:
– Riorientimi i investimeve publike drejt sektorëve me avantazh krahasues, si agroindustria, përpunimi ushqimor dhe industritë e lehta prodhuese. Kjo nxit jo vetëm punësimin, por edhe eksportet dhe zbut varësinë nga importet. Qeveria ka një fond garancie për bujqësinë, por është e rëndësishme që financimi të adresojë problematikat reale të sektorit, jo të kthehet në një mjet abuzimi siç ndodhi me fondet e IPARD.
– Zhvillimi i zinxhirëve mbështetës të turizmit, që përfshijnë prodhimin lokal, artizanatin, gastronominë, transportin dhe shërbimet. Kjo sjell vlerë të shtuar më të madhe brenda vendit dhe shpërndan më mirë përfitimet nga turizmi.
– Ndërtimi i kapaciteteve njerëzore nëpërmjet arsimit profesional dhe teknologjik. Shqipëria nuk mund të konkurrojë në afatgjatë vetëm me kosto të ulëta pune – ajo duhet të investojë në njohuri, inovacion dhe dixhitalizim.
– Mbështetja e Ndërmarrjeve të Vogla dhe të Mesme, të cilat janë shtylla e ekonomisë reale. Kjo kërkon akses në financim të qëndrueshëm, qasje në tregje dhe lehtësim burokratik.
Vetëm me këtë kthesë strukturore mund të fillojmë të ndërtojmë një ekonomi që prodhon mirëqenie dhe jo vetëm fasadë rritjeje. Përndryshe, Shqipëria rrezikon të ngelet gjatë në vendin e fundit në Europë për mirëqenie, pavarësisht progresit formal drejt BE-së.
Në kohën kur çmimet po afrohen me standardin europian, por konvergjenca e të ardhurave mbetet ende shumë larg, integrimi europian nuk mund të matet vetëm me hapjen e kapitujve, por me përmirësimin e jetës së përditshme të qytetarëve.
Shqipëria ka nevojë për një vizion të ri ekonomik – që shkon përtej sektorëve me ndikim afatshkurtër dhe përqendrohet te konkurrueshmëria e qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse.
Integrimi në Bashkimin Europian nuk duhet të jetë thjesht një projekt diplomatik, por angazhim serioz për të transformuar ekonominë shqiptare në një sistem të drejtë, konkurrues dhe të qëndrueshëm – ku rritja të jetë për të gjithë, jo vetëm për statistikat./ Monitor.al
Discussion about this post