Analiza: Çfarë do të thotë njohja e shtetit palestinez?

Mbretëria e Bashkuar, Australia dhe Kanadaja kanë njohur shtetin palestinez, ndërsa Franca dhe vende të tjera pritet ta bëjnë këtë në ditët në vijim.

Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu paralajmëroi më parë se vendimet do të shpërblenin “terrorizmin e Hamasit”. SHBA gjithashtu ka shprehur kundërshtim të fortë ndaj këtij veprimi.

BBC ka bërë një analizë se çfarë ndryshimi do të sillte njohja e Palestinës

Çfarë do të thotë njohja e shtetit palestinez?

Palestina është një shtet që ekziston dhe që nuk ekziston. Ka një shkallë të lartë njohjeje ndërkombëtare, misione diplomatike jashtë vendit dhe ekipe që garojnë në gara sportive, përfshirë Lojërat Olimpike.

Por për shkak të mosmarrëveshjes së gjatë të palestinezëve me Izraelin, ai nuk ka kufij të dakordësuar ndërkombëtarisht, as kryeqytet dhe as ushtri. Për shkak të pushtimit ushtarak të Izraelit në Bregun Perëndimor, autoriteti palestinez, i krijuar pas marrëveshjeve të paqes në vitet 1990, nuk ka kontroll të plotë mbi tokën ose popullin e tij. Gaza, ku Izraeli është gjithashtu fuqia pushtuese, është në mes të një lufte shkatërruese.

Njohja është në mënyrë të pashmangshme disi simbolike. Do të përfaqësojë një deklaratë të fortë morale dhe politike, por do të ndryshojë pak në terren.

Por simbolika është e fortë. Siç theksoi ish-sekretari i jashtëm i Mbretërisë së Bashkuar, David Lammy, gjatë një fjalimi në OKB në korrik: “Britania mban një barrë të veçantë përgjegjësie për të mbështetur zgjidhjen me dy shtete”.

Ai vazhdoi duke cituar Deklaratën e Balfourit të vitit 1917 – të nënshkruar nga paraardhësi i tij si sekretar i jashtëm Arthur Balfour – e cila shprehu për herë të parë mbështetjen e Britanisë për “krijimin në Palestinë të një shtëpie kombëtare për popullin hebre”.

Por ajo deklaratë, tha Lammy, erdhi me një premtim solemn “se nuk do të bëhet asgjë që mund të cenojë të drejtat civile dhe fetare të komuniteteve ekzistuese jo-hebraike në Palestinë”.

Mbështetësit e Izraelit shpesh kanë theksuar se Lord Balfour nuk iu referua në mënyrë të qartë palestinezëve dhe as nuk tha asgjë për të drejtat e tyre kombëtare.

Por territori i njohur më parë si Palestina, të cilin Britania e sundoi nëpërmjet një mandati të Lidhjes së Kombeve nga viti 1922 deri në vitin 1948, është konsideruar prej kohësh si një çështje ndërkombëtare e papërfunduar. Izraeli u krijua në vitin 1948, por përpjekjet për të krijuar një shtet paralel të Palestinës kanë dështuar, për një mori arsyesh.

Siç tha Lammy, politikanët “janë mësuar të shqiptojnë fjalët ‘një zgjidhje me dy shtete’”.

Fraza i referohet krijimit të një shteti palestinez në Bregun Perëndimor dhe në Rripin e Gazës, përgjithësisht sipas linjave që ekzistonin para luftës arabo-izraelite të vitit 1967, me Jerusalemin Lindor – të pushtuar nga Izraeli që nga ajo luftë – si kryeqytetin e tij.

Por përpjekjet ndërkombëtare për të sjellë një zgjidhje me dy shtete nuk kanë dhënë rezultate dhe kolonizimi i pjesëve të mëdha të Bregut Perëndimor nga Izraeli, i paligjshëm sipas ligjit ndërkombëtar, e ka shndërruar konceptin në një slogan kryesisht bosh.

Kush e njeh Palestinën si shtet?

Palestina njihet aktualisht nga rreth 75% e 193 shteteve anëtare të OKB-së. Në OKB, ajo ka statusin e një “shteti vëzhgues të përhershëm”, duke lejuar pjesëmarrjen, por pa të drejtë vote.

Me njohjen nga Britania dhe Franca, Palestina së shpejti do të gëzojë mbështetjen e katër prej pesë anëtarëve të përhershëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së.

Kina dhe Rusia e njohën Palestinën në vitin 1988. Kjo do ta lërë SHBA-në, aleatin më të fortë të Izraelit deri më tani, në një pakicë prej një personi.

Uashingtoni e ka njohur Autoritetin Palestinez, të kryesuar aktualisht nga Mahmoud Abbas, që nga formimi i tij në mesin e viteve 1990.

Që atëherë, disa presidentë kanë shprehur mbështetjen e tyre për krijimin përfundimtar të një shteti palestinez. Por Donald Trump nuk është njëri prej tyre. Nën dy administratat e tij, politika amerikane është anuar shumë në favor të Izraelit.

Pse po e bëjnë këtë tani Mbretëria e Bashkuar dhe vendet e tjera?

Qeveritë e njëpasnjëshme britanike kanë folur për njohjen e një shteti palestinez, por vetëm si pjesë e një procesi paqeje, idealisht në bashkëpunim me aleatë të tjerë perëndimorë dhe “në momentin e ndikimit maksimal”.

Qeveritë besonin se do të ishte gabim ta bënin këtë thjesht si një gjest. Mund t’i bënte njerëzit të ndihen të virtytshëm, por në fakt nuk do të ndryshonte asgjë në terren. Por ngjarjet kanë imponuar qartësisht vendimet e disa qeverive.

Skenat e urisë që po përhapet gjithnjë e më shumë në Gaza, zemërimi në rritje për shkak të fushatës ushtarake të Izraelit dhe ndryshimet e mëdha në opinionin publik – të gjitha kanë luajtur një rol në sjelljen e vendeve në këtë pikë.

SHBA-të janë kundër

Administrata Trump nuk e ka mbajtur kurrë të fshehtë kundërshtimin e saj ndaj njohjes, me vetë presidentin amerikan që pranoi se ka një “mospajtim me kryeministrin për këtë çështje”.

Të dy udhëheqësit thanë se e diskutuan çështjen gjatë takimit të tyre kokë më kokë. Në fakt, është e qartë se qëndrimi i SHBA-së është ngurtësuar në kundërshtim të hapur ndaj vetë konceptit të pavarësisë palestineze.

Në qershor, ambasadori aktual i SHBA-së në Izrael, Mike Huckabee, tha se mendonte që SHBA-të nuk e mbështesnin më krijimin e një shteti palestinez.

Kohët e fundit, Sekretari i Shtetit i SHBA-së, Marco Rubio, ka thënë se Hamasi do të “ndihej më i inkurajuar” nga shtytja ndërkombëtare për të njohur Palestinën.

Fjalët e tij, gjatë një konference të përbashkët për shtyp me Netanyahun më 15 shtator, i bënë jehonë argumentit izraelit se njohja është një “shpërblim për terrorizmin”, pas sulmeve shkatërruese të Hamasit më 7 tetor 2023.

Rubio thotë gjithashtu se SHBA-të i kanë paralajmëruar ata që mbështesin njohjen se kjo ka të ngjarë ta provokojë Izraelin që të aneksojë Bregun Perëndimor.

“Ne u thamë atyre se kjo do të çonte në këto lloj veprimesh reciproke dhe se do ta bënte më të vështirë armëpushimin në Gaza”, u tha ai gazetarëve në fillim të shtatorit. /BBC