Aktivistë që mbrojnë të drejtat e njeriut në Shqipëri shprehin shqetësim për krimet seksuale me të miturit, të cilat sipas statistikave zënë rreth 40% të totalit të krimeve të kësaj natyre. Zëri Amerikës ka siguruar dëshminë e një vajze të mitur të abuzuar seksualisht, e cila tha se ish ndjerë e pambrojtur nga strukturat e shtetit. Eksperët thonë se këto krime janë injoruar për një kohë të gjatë nga autoritetet, dhe se viktimat nuk janë marrë në mbrojtje. Zyrtarët thonë se sfidat janë të shumta dhe rendisin disa përmirësime në këtë drejtim, siç janë forcimi i dënimeve për abuzuesit, ngritja e qendrës multidisiplinare të emergjencës dhe shtimi i përpjekjeve për rehabilitimin e të miturve viktima të dhunës seksuale.
Në Shqipëri ka një shqetësim në rritje për krimet seksuale ndaj të miturve. Sipas statistikave zytare gjatë 5 viteve të fundit kanë ndodhur mbi 300 sulme seksuale ndaj tyre. Ato kanë patur një trend konstant rreth 60 në vit, por eskpertët thonë se dhuna seksualemendohet të jetë në shifra më të larta, pasi si thonë ata, ajo nuk raportohet. Një vajzë e mituremrin e të cilës nuk mund ta zbulojmë për arsye të privacisë i tha Zërit të Amerikës, se ajo dhe familja e saj kishin ndeshur vështirësi të shumta në përballimin e krizës së abuzimit seksual me të.
“U ndjeva e shantazhuar nga abuzuesit në rradhë të parë. Kisha frikë të shkoja në polici, derisa u tregova prindërve të mi. Ata ishin shtysa që unë të shkoja në organet e policisë. Familjarët e abuzuesve na kanë kërcënuar. Kanë marë vëllain në telefon, e kanë shantazhuar dhe kërcënuar. I kanë ofruar lekë që të tërheqim denoncimin. Por vëllai nuk ka pranuar. Absolutisht jo. Dhe pasi ndodhën të gjitha këto, ne bashkë me familjen morëm një vendimqë të ikim jashtë Shqipërisë, sepse në Shqipëri nuk mund të shihja një të ardhme për veten time dhe për familjen time”, i tha Zërit të Amrikës një vajzë e mitur e abuzuar seksualisht.
Në Shqipëri 67% e viktimave të krimeve seksuale janë të mitur nën moshën 14 vjeç, që është dhe kufiri ligjor për marrëdhëniet seksuale me konsensus, dhe në 81% të krimeve seksuale në tërësi me të mitur nën moshën 18 vjeç, viktimat janë femra. Aktivistë të mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve thonë se ka një përmirësim të sistemit për mbrojtjen e fëmijëve. Para 5 vitesh ishinafro 60 punonjës të mbrojtjes së fëmijëve në njësitë e qeverisjes vendore ndërsa sot janë rreth 240, e megjithatë ata thonë, se shërbimet për parandalimin e dhunës seksuale dhe trajtimin e rasteve kur ajo ndodh thuajse mungojnë.
“Pjesa problematike është fakti që të gjithë këta njerëz nuk janë të përgatitur si dhe sa duhet për t’u përballur dhe për t’i dhënë një përgjigje çështjes së dhunës seksuale. Sistemi nuk është përgatitur për të mbrojtur fëmijët, e dyta nuk është përgatitur për të trajtuar gjatë gjithë kohës, që do të duhet, një fëmijë që është viktimë e dhunës seksuale. Shërbimi nuk mbaron pas krizës. Në shumicën e rasteve u ofrohet shumë pak. Marrin thjesht shërbim psikologjik, të tjerat nuk ekzistojnë”, tha për Zërin e Amerikës Altin Hazizaj Drejtor Ekzekutiv i Qendrës për Mbrojtjen e të Drejtave të |Fëmijëve në Shqipëri.
Aktivistë të mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve argumentojnë se tipologjia e shërbimeve ndaj të miturve bazohet mbi statusin ekonomik të tyre dhe jo mbi problemet me të cilat ata përballen.
“Ne bëjmë pjesë tek vendet, që edhe pse kemi përmirësuar dukshëm kuadrin ligjor për abuzimin seksual, ende jemi në kushtet ku shërbimet e trajtimit afagjatë i kemi të cunguara, nuk janë të specializuara, pasi traumat ndonjëherë zgjasin gjithë jetën. Shteti shqiptar duhet të buxhetojë shërbimet për abuzimet seksuale”, u shpreh për Zërin e Amerikës Marsela Allmuça nga “Strehëza për gra dhe vajza”.
Në vitin 2018 është ngritur pranë qëndrës spitalore universitare Nënë Tereza në Tiranë, një qendër multidisiplinare 72 orëshe, për viktimat e dhunës seksuale, ku marrin shërbime edhe të miturit të cilët përbëjnë pjesën dërrmuese të rasteve që trajtohen aty.
“Ne kemi një grup multidisiplinar. E gjithë qendra vihet në funskion të viktimës që do të thotë kemi mjekët, infermierët që asistojnë me turne gjatë natës, kemi psikologë, punonjës social. Kemi patur raste që i kemi mbajtur më shumë se 72 orë, kur viktimën nuk e pranon familja. Jemi të detyruar që t’i përgjigjemi si nga ana profesionale ashtu dhe nga ana morale. Nuk mund ta nxjerrim në rrugë. Ka dhe raste që vijnë për disa orë, mbarojnë shërbimet dhe kthehen në familje”, u shpreh për Zërin e Amerikës Blerta Bonollari, Kordinatore e qendrës “Lilium” e emergjencës së dhunës seksuale.
Në shumicën e rasteve, siç pohojnë autoritetet, të miturit i përkasin shtresave në nevojë, nuk kanë prindër, janë nën kujdesin e të afërmve ose vijnë nga familje me prindër të divorcuar. Drejtues të Qendrës për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëvenë Shqipëri, që ka trajtuar mjaft të mitur të abuzuar seksualisht me shërbime afatgjatë, tregojnë disa prej nevojave që kanë viktimat pas abuzimit seksual si dhe familjet e tyre.
“Familjet kanë preferuar të lëvizin nga një lagje në tjetrën ose nga një qytet në tjetrin. Strehimi social bashkive është përgjigjur por nuk funksionojnë të gjitha bashkitë, këtu hyjnë organizatat. Sepse përtej krizës, shërbimet që duhet të marrë një viktimë janë: A ka nevojë për të lëvizur në një qytet tjetër ose jo, është strehimi, punësimi. Janë njëkohësisht të gjitha shërbimet shtesë që një familje mund të dojë. Mund të jenë të papunë që do të thotë kush do të pagajë ndihmën sociale, kush do të paguajë për ushqimet e tyre. Kemi të bëjmë me familje me probleme ekonomike papaunësinë, drogën alkolin etj. Ne jo më kot insistojmë që shërbimet të jenë shërbime të integruara për mbrojten e viktimave të dhunës seksuale. Këto për momentin mungojnë”, u shpreh Altin Hazizaj Drejtor Ekzekutiv i Qendrës për Mbrojtjen e të Drejtave të |Fëmijëve në Shqipëri.
Autoritetet zyrtare të Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale thonë se janë duke punuar me Unicef-in për hapjen e dy qendrave të tjera të emergjencës në Shkodër dhe në Vlorë, me qëllim për të shmangur marrjen disa herë në pyetje të viktimave të dhunës seksuale, ose thënë ndryshe rivviktimizimin e tyre. Ata thonë se po i kushtohet rëndësi çështjeve të prindërimit dhe se nga fondi social po financohen Bashkitë për ngritjen e disa shërbimeve të reja të munguara deri tani.
“Jemi duke punuar, po ashtu, për hapjen e qendrave rehabilituese. Por shpeshherë edhe për shkak të deinstitucionalizimit e shikojmë të arsyeshme që rehabiltimi i fëmiljës të jetë jashtë qendrave të rehabilitimit, duke bërë një shërbim ambulant të integruar socio-shëndetësor dhe të kemi mbikqyrje kur rehabilitimi ndodh në familje. Jemi përpjekur me bashkitë për bonusin e qerasë për të gjetur një shtëpi me qera në një zonë tjetër larg asaj zone. Është lëvizur e gjithë familja. Por riintegrimi në jetën sociale ka nevojë për një kohë më të gjatë, se ajo që mund të ndodhë në rastet e tjera të dhunës”, tha për Zërin e Amerikës Merita Xhafaj, Drejtore e Përgjithshme e Politikave dhe Zhvillimit në Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes sociale.
Zyrtarët dhe aktivistët e shoqërisë civile mendojnë se i duhet kushtuar rëndësi parandalimit të dhunës seksuale me të mitur ku një rol kryesor zënë institucionet arsimore. Ministria e brendshme i tha Zërit të Amerikës se ka ngritur një njësi sigurie me 150 oficerë që janë të pranishëm në thuajse gjysmën e gjimnazeve të vendit dhe së shpejti do të mbulohet me këtë shërbim dhe pjesa e mbetur.
“U vetuan, u çertifikuan në Akademinë e Sigurisë. Janë të gjithë punonjës social, mësues, ish-punonjës policie dhe psikologë. Në statistikat e fundit që unë kam janë parandaluar afërsisht 630 konflikte. Janë konflikte mes adoleshentëve, ngacmime nga jashtë. Raste flagrante bullizmi. Kemi të bëjmë me zbulime të dhunës në familje. Kemi të bëjmë me raste të cilat çonin në një abuzim të mundshëm seksual. Pra mund të them që kjo skemë po funksionon”, tha për Zërin e Ameriks Romina Kuko, Zv. Ministre e Brendshme.
E megjithë përpjekjet e strukturave shtetërore në mjaft raste viktimat nuk kanë besim tek to dhe i druhen paragjykimit nga shoqëria.
“U ndjeva e paragykuar. Në Shqipëri fajin gjithmonë e kanë viktimat. Nuk kanë mbrojtje. U ndjeva e pasigurt nga strukturat e shtetit dhe kjo ishte arsyeja që unë u largova nga Shqipëria”, tha për Zërin e Amerikës vajza e mitur e abuzuar seksualisht.
Krimet seksuale me të mitur zënë afro 40% të totalit të krimeve të kësaj natyre.Ekspertët thonë se dënimet për dhunuesit seksuale janë forcuar në Kodin Penal dhe variojnë nga 3 vjet heqje lirie dëri në burgim të përjetshëm në varësi të pasojave që ka viktima, por ata nënvizojnë me shqetësim se gjykatat dënojnë pak më shumë se 40% të tyre. Rehabilitimi i viktimave mbetet gjithashtu problem, pasi traumat ndonjëherë zgjasin gjithë jetën dhe është vështirë të trajtohen edhe në shoqëri të përparuara. /VOA
