“Armët izraelite po shkaktojnë lëndime të tmerrshme te civilët”, kirugët e huaj rrëfejnë tmerrin -

Armët e prodhuara izraelite, të dizajnuara për të shpërndarë copëzat e tyre në sipërfaqe të mëdha po shkaktojnë lëndime të tmerrshme te civilët në Gaza dhe po dëmtojnë në mënyrë disproporcionale fëmijët, kanë thënë për “The Guardian” kirurgët e huaj që kanë punuar në territorin e luftës muajt e fundit.

Mjekët thonë se shumë nga vdekjet, amputimet dhe plagët që ndryshojnë jetën e fëmijëve që ata kanë trajtuar, erdhën nga gjuajtja e raketave dhe predhave në zona të mbushura me civilë, të mbushura me metal shtesë të krijuar për t’u copëtuar në copa të vogla.

Mjekët vullnetarë në dy spitale të Gazës thanë se shumica e operacioneve të tyre ishin te fëmijët e goditur nga copëzat që lënë plagë mezi të dallueshme në hyrje, por që krijojnë një shkatërrim të madh brenda trupit. Amnesty International ka thënë se armët duket se janë krijuar për të maksimizuar viktimat.

Feroze Sidhwa, një kirurg nga Kalifornia, punoi në spitalin evropian në Gazën jugore në prill.

“Rreth gjysma e lëndimeve për të cilat u kujdesa ishin tek fëmijët e vegjël. Ne pamë shumë të ashtuquajtura lëndime të çarjeve që ishin shumë, shumë të vogla deri në atë pikë sa që i humbisje lehtësisht gjatë ekzaminimit të një pacienti. Shumë, shumë më të vogla se çdo gjë që kam parë më parë, por ato shkaktuan dëme të jashtëzakonshme në brendësi”, tha ai.

Ekspertët e armëve thanë se copëzat dhe plagët janë në përputhje me armët e prodhuara izraelite të krijuara për të krijuar një numër të madh viktimash, ndryshe nga armët më konvencionale që përdoren për të shkatërruar ndërtesa. Ekspertët pyesin se përse po qëllohen në zonat e mbushura me civilë.

Kube të hequra nga një fëmijë nga Sanjay Adusumilli, një kirurg australian që punon në spitalin al-Aqsa në Gazën qendrore. Fotografia: Marrë nga The Guardian

The Guardian foli me gjashtë mjekë të huaj që kanë punuar në dy spitale në Gaza, në atë evropian dhe në al-Aqsa, në tre muajt e fundit.

Të gjithë ata përshkruan se kishin hasur në plagë të mëdha të shkaktuara nga armët e “fragmentimit”, të cilat ata thanë se kanë kontribuar në shkallën alarmante të amputimeve që nga fillimi i luftës. Ata thanë se lëndimet u panë tek të rriturit dhe fëmijët, por se dëmi i shkaktuar ka të ngjarë të jetë më i rëndë për trupat më të rinj.

“Fëmijët janë më të prekshëm ndaj çdo dëmtimi depërtues sepse kanë trupa më të vegjël. Pjesët e tyre jetike janë më të vogla dhe më të lehta për t’u prishur. Kur fëmijët kanë enët e gjakut të çara, enët e tyre të gjakut tashmë janë aq të vogla sa është shumë e vështirë t’i bashkosh ato përsëri. Arteria që ushqen këmbën, arteria femorale, është vetëm trashësia e një pete tek një fëmijë i vogël. Është shumë, shumë i vogël. Pra, riparimi i tij dhe mbajtja e gjymtyrëve të fëmijës ngjitur me to është shumë e vështirë, “tha Sidhwa.

Mark Perlmutter, një kirurg ortoped nga Karolina e Veriut, punoi në të njëjtin spital si Sidhwa. Ai tha se deri më tani, plagët më të zakonshme janë plagët e hyrjes dhe daljes me një ose dy milimetra.

Rrezet X treguan kocka të shkatërruara me një plagë gjilpëre në njërën anë, një vrimë në anën tjetër dhe një kockë që duket si një rimorkio traktori kaloi mbi të. Fëmijët që ne i operuam, shumica e tyre kishin këto pika të vogla.

Perlmutter tha se fëmijët e goditur nga copa të shumta të copave të vogla të armëve shpesh vdisnin dhe shumë nga ata që mbijetuan humbën gjymtyrët.

“Shumica e fëmijëve që mbijetuan kishin lëndime neurologjike dhe lëndime vaskulare, një shkak kryesor i amputimit. Enët e gjakut ose nervat goditen dhe hyjnë një ditë më vonë dhe këmba është e vdekur ose krahu është i vdekur”, tha ai.

Sanjay Adusumilli, një kirurg australian i cili punoi në spitalin al-Aqsa në Gaza qendrore në prill, gjeti copëza të përbëra nga kube të vegjël metalikë rreth tre milimetra të gjerë ndërsa operonte një djalë të ri.

Ai përshkroi plagët nga armët e fragmentarizuara, të dalluara nga copat e copëzave që shkatërronin kockat dhe organet, duke lënë vetëm një gërvishtje në lëkurë.

Një radiografi e një njeriu me copa të vogla të copëzave (njolla të bardha) në trupin e tij. Fotografia: The Guardian

Ekspertët e eksplozivëve që shqyrtuan fotografitë e copëzave dhe përshkrimet e mjekëve rreth plagëve, thanë se ato ishin në përputhje me bombat dhe predha të pajisura me një “mëngë copëzimi” rreth kokës shpërthyese, në mënyrë që të maksimizonin viktimat. Përdorimi i tyre është dokumentuar gjithashtu në ofensivat e kaluara izraelite në Gaza.

Trevor Ball, një ish teknik i ushtrisë amerikane për asgjësimin e mjeteve shpërthyese, tha se eksplozivi spërkat kube tungsteni dhe kushineta topash që janë shumë më vdekjeprurëse se vetë shpërthimi.

“Këto topa dhe kube janë efekti kryesor i fragmentimit nga këto municione, dhe kutia e municionit që siguron një pjesë shumë më të vogël të efektit të fragmentimit. Shumica e predhave dhe bombave tradicionale të artilerisë mbështeten në vetë kabinën e municionit, në vend që të shtojnë linjat e fragmentimit”, tha ai.

Ball tha se kubet metalike të gjetura nga Adusumilli zakonisht gjenden në armët e prodhuara izraelite, siç janë disa lloje të raketave Spike të shkrepura nga dronët. Ai tha se rrëfimet e mjekëve për plagët e vogla janë gjithashtu në përputhje me bombat rrëshqitëse dhe fishekët e tankeve të pajisura me mëngë copëzuese si predha M329 APAM, e cila është projektuar për të depërtuar në ndërtesa, dhe raundi M339 që prodhuesi i saj, Elbit Systems of Haifa, përshkruan si “shumë vdekjeprurëse kundër njerëzimit”.

Disa nga armët janë krijuar për të depërtuar në ndërtesa dhe për të vrarë të gjithë brenda mureve. Por kur ato hidhen në rrugë ose midis tendave, nuk ka një kufizim të tillë.

“Çështja vjen me mënyrën se si përdoren këto municione të vogla,” tha Ball. “Edhe një municion relativisht i vogël i përdorur në një hapësirë të mbushur me njerëz, veçanërisht një hapësirë me pak ose aspak mbrojtje kundër fragmentimit, siç është një kamp refugjatësh me tenda, mund të çojë në vdekje dhe lëndime të konsiderueshme.”

Amnesty International identifikoi për herë të parë municione të mbushura me kube metalike të përdorura në raketat Spike në Gaza në vitin 2009.

“Ato duken të dizajnuara për të shkaktuar lëndime maksimale dhe në disa aspekte, duket se janë një version më i sofistikuar i kushinetave ose gozhdëve dhe bulonave, të cilat grupet e armatosura shpesh i grumbullojnë në raketa të papërpunuara dhe bomba vetëvrasëse,” tha Amnesty në një raport në atë kohë.

Ball tha se armët e pajisura me këtë formë copëzimi janë “municione relativisht të vogla” në krahasim me bombat që kanë një zonë të gjerë shpërthimi dhe kanë dëmtuar ose shkatërruar më shumë se gjysmën e ndërtesave në Gaza. Por për shkak se ato janë të mbushura me metal shtesë, ato janë shumë vdekjeprurëse në afërsi. Shrapneli nga një raketë Spike zakonisht vret dhe plagos rëndë në një rreze prej 20 metrash.

Një tjetër ekspert i armëve, i cili nuk pranoi të përmendet sepse ndonjëherë punon për qeverinë amerikane, vuri në dyshim përdorimin e armëve të tilla në zonat e Gazës të mbushura me civilë.

“Pretendimi është se këto armë janë më të sakta dhe kufizojnë viktimat në një zonë më të vogël. Por kur ata qëllohen në zona me përqendrime të larta të civilëve që jetojnë në mjedis të hapur pa ku të strehohen, ushtria e di se shumica e viktimave do të jenë ata civilë,” tha ai.

Në përgjigje të pyetjeve në lidhje me përdorimin e armëve të fragmentarizuara në zonat me përqendrim civilësh, Forcat e Mbrojtjes së Izraelit thanë se komandantëve ushtarakë u kërkohet “të marrin në konsideratë mjetet e ndryshme të luftës që janë po aq të afta për të arritur një objektiv të përcaktuar ushtarak dhe që pritet të shkaktojë dëmin sipas rrethanave.

“IDF bën përpjekje të ndryshme për të reduktuar dëmtimin e civilëve në masën e mundshme në rrethanat operacionale që sundonin në kohën e sulmit,” tha ai.

“IDF rishikon objektivat përpara sulmeve dhe zgjedh municionin e duhur në përputhje me konsideratat operacionale dhe humanitare, duke marrë parasysh një vlerësim të veçorive përkatëse strukturore dhe gjeografike të objektivit, mjedisin e objektivit, efektet e mundshme mbi civilët aty pranë, infrastrukturën kritike në afërsi dhe më shumë.”

Agjencia e OKB-së për Fëmijët, Unicef, ka thënë se një numër i madh fëmijësh janë plagosur në sulmin e Izraelit në Gaza. Kombet e Bashkuara vlerësojnë se Izraeli ka vrarë më shumë se 38,000 njerëz në Gaza në luftën aktuale, nga të cilat të paktën 8,000 janë konfirmuar se janë fëmijë, megjithëse shifra aktuale ka të ngjarë të jetë shumë më e lartë. Dhjetëra mijëra të tjerë janë plagosur.

Në qershor, OKB-ja shtoi Izraelin në listën e shteteve që kryejnë shkelje ndaj fëmijëve gjatë konfliktit, duke e përshkruar shkallën e vrasjeve në Gaza si “një shkallë dhe intensitet të pashembullt të shkeljeve të rënda kundër fëmijëve”, kryesisht nga forcat izraelite.

Shumë nga rastet e kujtuara nga kirurgët përfshinin fëmijë të plagosur rëndë kur raketat ranë në ose afër zonave ku qindra mijëra palestinezë po jetojnë në tenda, pasi u dëbuan nga shtëpitë e tyre nga sulmi izraelit.

Perlmutter përshkroi se kishte hasur në mënyrë të përsëritur plagë të ngjashme.

“Shumica e pacientëve tanë ishin nën 16 vjeç,” tha ai. “Plaga dalëse është vetëm disa milimetra e madhe. Plaga e hyrjes është aq e madhe apo më e vogël. Por ju mund të shihni se ka shpejtësi jashtëzakonisht të lartë për shkak të dëmtimit që bën në brendësi. Kur keni disa fragmente të vogla që udhëtojnë me shpejtësi të çmendur, kjo shkakton dëmtime të indeve të buta që tejkalojnë madhësinë e fragmentit.

Adusumilli përshkroi trajtimin e një djali gjashtë vjeçar i cili mbërriti në spital pas një sulmi me raketa izraelite pranë çadrës ku jetonte familja e tij pasi u largua nga shtëpia e tyre nën bombardimet izraelite. Kirurgu tha se fëmija kishte plagë me vrima që nuk jepnin asnjë tregues për shkallën e dëmtimit nën lëkurë.

“Më duhej të hapja barkun dhe gjoksin e tij. Ai kishte çarje në mushkëri, në zemër dhe vrima në të gjithë zorrën e tij. Ne duhej të riparonim gjithçka. Ai ishte me fat që kishte një shtrat në repartin e terapisë intensive. Por, pavarësisht kësaj, ai djalë i ri vdiq dy ditë më vonë”, tha ai.

Një mjek amerikan i dhomës së urgjencës që tani punon në Gazën qendrore, i cili nuk donte të emërohej nga frika se mos rrezikonte punën e tij atje, tha se mjekët vazhdojnë të trajtojnë plagët thellësisht depërtuese të krijuara nga këto copëza.

Mjeku tha se ai sapo kishte punuar me një fëmijë i cili pësoi plagë në zemrën e tij dhe enët kryesore të gjakut, dhe një grumbullim gjaku midis brinjëve dhe mushkërive të tij që e bëri të vështirë frymëmarrjen.

Sidhwa tha se “rreth gjysma e pacientëve për të cilët u kujdesëm ishin fëmijë”. Ai mbajti shënime për disa, duke përfshirë një vajzë nëntë vjeçare, Jouri, e cila u plagos rëndë nga copëzat në një sulm ajror në Rafah.

Grafiku i dëmtimit të këmbës së një 15-vjeçari nga copëzat e fragmentimit, një pjesë e të cilave është ende e vendosur në kockë. Fotografia: Marrë nga The Guardian

“Ne e gjetëm Jourin duke vdekur nga sepsis në një cep. E çuam në sallën e operacionit dhe zbuluam se të dy të pasmet e saj ishin hapur plotësisht. Kocka më e ulët në legenin e saj në fakt ishte e ekspozuar ndaj lëkurës. Këto plagë ishin të mbuluara me krimba. Këmbës së saj të majtë i mungonte një pjesë e madhe e muskujve në pjesën e përparme dhe të pasme të këmbës, dhe më pas rreth dy inç të femurit të saj. Kocka në këmbë sapo ishte zhdukur, “tha ai.

Sidhwa tha se mjekët ishin në gjendje të shpëtonin jetën e Jouri dhe të trajtonin shokun septik. Por për të shpëtuar atë që i kishte mbetur nga këmba e saj, kirurgët e shkurtuan atë gjatë operacioneve të përsëritura.

“Ajo ka nevojë për ndërhyrje të avancuar kirurgjikale çdo një deri në dy vjet, ndërsa rritet për të rikthyer femurin e saj të majtë në gjatësinë që duhet të jetë për t’u përshtatur me këmbën e saj të djathtë, përndryshe ecja do të jetë e pamundur,” tha ai.

“Nëse ajo nuk del nga Gaza dhe nëse mbijeton aty, ajo do të jetë përgjithmonë dhe plotësisht e gjymtuar”.

Adusumilli tha se armët e fragmentuara rezultuan në një numër të lartë amputimesh midis fëmijëve që mbijetuan.

“Ishte i pabesueshëm numri i amputimeve që duhej të bënim, veçanërisht te fëmijët, tha ai. “Opsioni që ju keni për të shpëtuar jetën e tyre është t’i amputoni këmbën, duart ose krahët. Ishte një rrjedhë e vazhdueshme e amputimeve çdo ditë.”

Adusumilli operoi një vajzë shtatëvjeçare, e cila u godit nga predha nga një raketë që ra pranë çadrës së familjes së saj.

“Ajo hyri me krahun e majtë të fryrë plotësisht. Familja e saj e solli krahun të mbështjellë me një peshqir dhe në një çantë. Ajo kishte lëndime të prera në bark, kështu që unë duhej t’i hapja barkun dhe të kontrolloja gjakderdhjen. Ajo përfundoi duke i amputuar krahun e majtë”, tha ai.

“Ajo mbijetoi, por arsyeja pse e kujtoj është sepse ndërsa po nxitoja në sallën e operacionit, ajo më kujtoi vajzën time dhe ishte shumë e vështirë ta pranoja emocionalisht.”

Unicef vlerësoi se vetëm në 10 javët e para të konfliktit rreth 1000 fëmijë humbën njërën ose të dyja këmbët për shkak të amputimit.

Mjekët thanë se shumë nga gjymtyrët mund të shpëtoheshin në rrethana më normale, por mungesa e ilaçeve dhe sallave të operacionit i kufizuan kirurgët në kryerjen e procedurave urgjente për të shpëtuar jetë.

Disa fëmijë duruan amputime pa anestezi ose qetësues më pas, gjë që pengoi rikuperimin e tyre krahas sfidave të infeksioneve të shfrenuara për shkak të kushteve josanitare dhe mungesës së antibiotikëve.

Adusumilli tha se si pasojë disa fëmijë të shpëtuar në tavolinën e operacionit vdiqën më vonë kur mund të ishin shpëtuar në kushte të ndryshme.

“Pjesa e trishtueshme është se ju bëni atë që mundeni për t’i ndihmuar këta fëmijë. Por në fund të fundit, fakti që spitali është kaq i mbipopulluar dhe nuk ka burime në kujdesin intensiv, ata thjesht përfundojnë duke vdekur më vonë”, tha Adusumilli.

Etiketa: Izrael