“Ndryshimi i kufijve do të thoshte hapja e kutisë së Pandorës”, thotë Valentin Inzko. Si Përfaqësues i Lartë ndërkombëtar në Bosnjë-Hercegovinë, detyra e tij është të mbajë paqen, e cila ka qëndruar që kur Marrëveshja e Paqes e Dejtonit i dha fund konfliktit në 1995, pas pothuajse katër vjet luftimesh që kushtuan me rreth 100,000 jetë.
Shkaku i tronditjes së tij ishin një palë dokumentesh jozyrtare që sugjerojnë se disa nga kufijtë në Ballkan duhet të rishikohen. Të ashtuquajturat “non-paper” bënë xhiron e qarqeve diplomatike, përpara se të merreshin nga media në Ballkanin Perëndimor, shkruan BBC, përcjell Bota sot.
Sa i përket Bosnjës, përfaqësuesi i saj i lartë nuk do të marrë sugjerime se përgjigjja e mosfunksionimit të saj të vazhdueshëm do të ishte rishikimi i kufijve të saj kombëtarë.“Ndryshimi i kufijve do të thoshte hapja e kutisë së Pandorës”, thotë Valentin Inzko.
Si Përfaqësues i Lartë ndërkombëtar në Bosnjë-Hercegovinë, detyra e tij është të mbajë paqen, e cila ka qëndruar që kur Marrëveshja e Paqes e Dejtonit i dha fund konfliktit në 1995, pas pothuajse katër vjet luftimesh që kushtuan me rreth 100,000 jetë.
Shkaku i tronditjes së tij ishin një palë dokumentesh jozyrtare që sugjerojnë se disa nga kufijtë në Ballkan duhet të rishikohen. Të ashtuquajturat “non-paper” bënë xhiron e qarqeve diplomatike, përpara se të merreshin nga media në Ballkanin Perëndimor, shkruan BBC, përcjell Bota sot.
Sa i përket Bosnjës, përfaqësuesi i saj i lartë nuk do të marrë sugjerime se përgjigjja e mosfunksionimit të saj të vazhdueshëm do të ishte rishikimi i kufijve të saj kombëtarë.
“Nëse dikujt i pëlqen të mendojë për ndryshimin e kufijve, ai së pari duhet të vizitojë të gjitha varret ushtarake nga Franca në Stalingrad”, paralajmëron ai.
Dokumentet nuk mbanin emrin e një autori. Kjo përputhet me natyrën jozyrtare të një non-paper-i, por përmbajtja shkaktoi zemërim në të gjithë rajonin.
Ndër sugjerimet e tyre ishin:
-Një “shpërbërje paqësore” e Bosnjë-Hercegovinës, me Serbinë dhe Kroacinë, duke aneksuar pjesën më të madhe të territorit të saj
-Bashkimi i Kosovës dhe i Shqipërisë
-Krijimi i një rajoni serb, serb me shumicë autonome, në veri të Kosovës.
Kjo lexohet shumë si një listë dëshirash etno-nacionaliste nga vitet 1990. Dhe të gjithë e mbajnë mend se si u zhvillua ajo në atë kohë.
“Ne bëjmë një gabim nëse mendojmë se konfliktet e ngrira mbeten të ngrira përgjithmonë”, thotë z. Inzko. “Ju keni parë në Nago-Karabak dhe Palestinë – konfliktet e ngrira mund të shpërthejnë në çdo kohë. Ky mund të jetë gjithashtu rasti në Bosnjë dhe Herzegovinë”, tha ai.
Çështja e “non-paper” është kthyer në një njësi diplomatike.
Pak njerëz kanë pasur ndonjë gjë për të thënë në mbështetje të ideve që përmbajnë këto “non-papers: – përveç politikanit të lartë serb të Bosnjës, Milorad Dodik, i cili kurrë nuk e humb një shans për të shtyrë idenë e shkëputjes për rajonin me shumicë etnike serbe të vendit. Sipas marrëveshjeve të Dejtonit, vendi u nda në një Federatë boshnjako-kroate dhe Republikën Serbe të Bosnjës (Republika Srpska).
Por, “non-papers” mund të mos jenë vepër e ultranacionalistëve që shërbejnë vetveten. Sllovenisë iu desh të luftonte sugjerimet se po qarkullonte dokumenti i parë. Dhe media në Kosovë e përshkroi “non-paper-in” e dytë si një propozim “franko-gjerman”.
James Ker-Lindsay, një ekspert i Ballkanit në Shkollën e Ekonomisë në Londër, thotë se “mendimi i qiellit blu” është një mënyrë për udhëheqësit evropianë për të trajtuar çështjet në dukje të pazgjidhshme, të rajonit.
“Ne nuk mund ta mohojmë që ka probleme në Ballkanin Perëndimor. Ka dy çështje të rëndësishme që duhet të zgjidhen: mosmarrëveshja midis Serbisë dhe Kosovës mbi pavarësinë e Kosovës – dhe mosfunksionimi i thellë politik që ekziston në Bosnjë”.
“Kjo ka shqetësuar politikbërësit për 15 vitet e fundit në të dyja rastet. Kështu që ideja që ne do të shikojmë në përpjekjen për të dalë me qasje të reja për këtë, nuk është veçanërisht e pazakontë”, tha James Ker-Lindsay.
Sidoqoftë, Sllovenia u përpoq të dërgonte “non-paper-in” në koshin e mbeturinave në një takim të udhëheqësve rajonalë që priti në fillim të këtij muaji. Ajo propozoi një deklaratë që pohonte paprekshmërinë e kufijve aktualë.
Por, Serbia nuk pranoi. Presidenti Aleksandar Vuçiq, tha se vendi i tij njohu “kufijtë e përcaktuar nga karta e KB (Kombeve të Bashkuara”. Me fjalë të tjera, ai nuk ishte gati të nënshkruante një dokument që mund të interpretohet si njohje e pavarësisë së Kosovës.
Pasi u takua me Vuçiqin në Slloveni, presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, i tha BBC-së se ajo ishte e bindur se Beogradi ishte prapa letrave.
“Nuk kam pasur dyshime që nga fillimi – mjafton vetëm të lexosh përmbajtjen dhe të shohësh se çfarë përpiqen të shtyjnë përpara këto letra. Ideja e rishikimit të kufijve si diçka që mund të arrijë paqen në rajon, kur në fakt është e kundërt”, tha presidentja Osmani.
“Nëse ka një gjë për të cilën bie dakord i gjithë spektri politik në Kosovë, ajo është që rivendosja e kufijve është plotësisht e papranueshme”, tha Osmani.
Natyrisht, Serbia mohon të gjitha njohuritë dhe James Ker-Lindsay vëren se ekzistojnë “të gjitha llojet e teorive të konfuzionit dhe konspiracionit”.
Por, me afrimin e përfundimit të mandatit të tij 12-vjeçar si përfaqësues i lartë, Valentin Inzko thjeshtë dëshiron që të gjithë të pranojnë kufijtë siç janë dhe të përqendrohen në ardhjen përfundimisht së bashku në Bashkimin Evropian.
“Ideja më e mirë do të ishte të ndiqnim shembullin e Tirolit – një pjesë është në Itali, një tjetër në Austri. Por, është një rajon, me katër liri dhe një monedhë”, tha ai.
Por, anëtarësimi në BE për vendet e Ballkanit Perëndimor do të mbetet jashtë arritjes për vite me radhë. Dhe kjo do të thotë që shumë më tepër letra, qofshin djallëzore apo konstruktive, do të shkruhen.
