- Njerëzit shpesh nuk janë plotësisht të vetëdijshëm për shkaqet e pengesave. Ata priren t’ia atribuojnë dështimin shkaqeve të brendshme, ndërsa injorojnë ato të jashtme.
- Atribuimi i pengesave faktorëve të qëndrueshëm dhe të brendshëm përtej kontrollit të dikujt mund t’i bëjë më të mundshme dështimet e ardhshme. Ky quhet efekti i kthimit.
- Hulumtimet sugjerojnë se një ndryshim i mentalitetit për t’u fokusuar në shkaqet e jashtme të një dështimi mund të parandalojë efektin e prapambetjes.
Një pengesë është një dukuri që vonon, parandalon apo edhe mbrapsht progresin.
Disa shembuj të pengesave të vetërregullimit (dmth. dështimet në vetëkontroll dhe vetëdisiplinë) janë: mashtrimi në dietë, blerja e sendeve jo thelbësore kur është me buxhet dhe shikimi i televizorit ose luajtja e lojërave kompjuterike kur dikush duhet të studiojë.
Për shkak se pengesat janë të zakonshme, ajo që i dallon njerëzit e suksesshëm nga ata të pasuksesshëm nuk është nëse ata kanë përjetuar ndonjëherë një dështim. Faktori dallues është, në vend të kësaj, mënyra se si ata janë përgjigjur—p.sh., me vendosmëri më të madhe dhe një përkushtim të ripërtërirë ndaj qëllimit kundrejt humbjes së shpresës dhe heqjes dorë.
Hulumtimet tregojnë se njerëzit kanë më shumë gjasa të përjetojnë dështime të mëvonshme pas një dështimi fillestar të vetëkontrollit. Ky quhet efekti i kthimit. Efekti i prapambetjes zakonisht ndodh kur një person ia atribuon dështimin faktorëve të brendshëm jashtë kontrollit të tij (p.sh. gjenetika ).
Sipas një studimi të fundit nga studiuesit Adriaanse dhe Broeke, atribuimi i dështimit fillestar burimeve të jashtme mund të parandalojë efektin e prapambetjes. Atribuimi i dështimit ndaj faktorëve të jashtëm mund t’i lejojë njerëzit të ripërqendrohen te qëllimi, të mbeten të sigurt në aftësitë e tyre dhe të arrijnë sukses të qëndrueshëm. Ky hulumtim , i botuar në Psikologjinë e Aplikuar: Shëndeti dhe Mirëqenia , diskutohet më poshtë.
Hetimi i një teknike për të kapërcyer pengesat
Studimi 1
Mostra: 298 femra; mosha mesatare 25 vjeç.
Autorët rekrutuan vetëm gra të moshës 18-30 vjeç që po përpiqeshin të menaxhonin peshën e tyre. Qëllimi ishte “krijimi i një grupi relativisht homogjen për të cilin dieta është një shqetësim i rëndësishëm”.
Metodat: Në kohën 1, pjesëmarrësit u caktuan në mënyrë rastësore në një nga tre grupet: grupi i kontrollit, ndërhyrja në dietë ose ndërhyrje për zvarritje .
Ndërhyrja kishte dy pjesë; leximi i një teksti dhe formimi i një plani nëse-atëherë. Teksti thuhej: “Kërkimet kanë treguar se nëse mund të ktheheni në rrugën e duhur në të vërtetë ka të bëjë shumë me mënyrën se si njerëzit mendojnë për shkaqet e tyre [sjelljes së pashëndetshme të të ngrënit/zvarritjes].”
Seksioni tjetër i udhëzoi pjesëmarrësit t’i atribuonin dështimet faktorëve të jashtëm, “të tillë si mjedisi , ose njerëzit përreth jush që ndikuan në sjelljen tuaj”.
Synimi i zbatimit (plani nëse-atëherë) zbatoi ndryshimin e mësipërm në mendësi ndaj dështimeve të mundshme në të ardhmen . Për shembull, ata në grupin e dietës lexojnë: «Nëse dështoj t’i përmbahem qëllimit tim të dietës» atëherë «do të reflektoj mbi faktorët e jashtëm që kontribuan në këtë dështim» dhe «do të vazhdoj të ndjek objektivin tim të dietës si zakonisht».
Ata në grupin e kontrollit nuk e lexuan tekstin e parë dhe as nuk kishin një synim zbatimi.
Në kohën 2, u vlerësuan zvarritja dhe suksesi/dështimi i dietës. Për të marrë një shembull, dështimi i dietës është llogaritur si shuma e vlerësimeve ditore të shpeshtësisë së dështimit (dmth. të ngrënies së ushqimeve që nuk lejohen në dietë).
Studimi 2
Mostra: 209 (138 femra); mosha mesatare 33 vjeç.
Metodat: Studimi i dytë përfshinte vetëm zvarritje dhe kushte kontrolli. Procedura i ngjante asaj të hetimit të parë, me disa përjashtime. Për shembull, qëllimi dhe vetë-efikasiteti u matën gjithashtu.
Vetë-efikasiteti bazë u mat me: “Ndihem në kontroll mbi minimizimin e sjelljes sime të zvarritjes” dhe “Ndihem i sigurt në aftësitë e mia për të minimizuar sjelljen time të zvarritjes”. Synimi bazë u vlerësua me: “Unë synoj të minimizoj sjelljen time të zvarritjes” dhe “Unë planifikoj të minimizoj sjelljen time të zvarritjes”.
Parandalimi dhe tejkalimi i pengesave duke u përgatitur për dështim
Përpara se të diskutojmë rezultatet, më lejoni të përsëris se hulumtimi sugjeron se një dështim i vetëm në vetëkontroll (p.sh., mashtrimi në dietën e dikujt) mund të rrisë gjasat e dështimeve të vetërregullimit në të ardhmen.
Ky efekt prapambetje ka më shumë gjasa kur një person beson se rezultati negativ është shkaktuar nga faktorë të qëndrueshëm, të brendshëm (p.sh., gjenetika, tiparet e personalitetit , mungesa e inteligjencës , aftësia e ulët) sesa shkaqe të jashtme të paqëndrueshme (p.sh., fat i keq). Pse? Ndoshta sepse këto atribuime të brendshme rezultojnë në ulje të vetëbesimit dhe vetë-efikasitetit.
Dy hetimet nga Broeke dhe Adriaanse shqyrtuan nëse një ndërhyrje që synon mënyrën se si dikush shpjegon një dështim mund të ndihmojë në parandalimin e efektit të prapambetjes. Pjesëmarrësit u udhëzuan të pranojnë dhe t’u kushtojnë vëmendje faktorëve të jashtëm kur përballen me pengesa. Rezultatet ishin premtuese:
Mesatarisht, krahasuar me grupin e kontrollit, ata në grupet eksperimentale “dështuan dietat e tyre një herë më pak dhe… zvarritën 93 deri në 105 minuta më pak gjatë një periudhe prej 3 ditësh”. Analiza e të dhënave tregoi se ky efekt ishte “ushqyer nga një rritje në vetë-efikasitetin e njerëzve”.
Pra, teknika e përgatitjes për pengesat duket se funksionon. Por pse nuk duhet të përpiqemi të parandalojmë pengesat? Pjesërisht sepse pengesat janë të zakonshme dhe nuk mund të parandalohen gjithmonë. Për shembull, individët në grupin e kontrollit “dështuan dietat e tyre afërsisht gjashtë herë dhe zvarritën afërsisht 230 minuta për një periudhë kohore prej 4 ditësh”.
Pra, përgatitja për pengesat mund të jetë më e dobishme sesa parandalimi i pengesave – veçanërisht për individët që janë perfeksionistë ose kanë një mënyrë të ngurtë të të menduarit për ndjekjen e qëllimit dhe që shpejt heqin dorë pas një dështimi të vetëm.
Takeaway
Pavarësisht nga përpjekjet tona më të mira për të parandaluar dështimin e vetërregullimit dhe për të qëndruar të motivuar dhe të fokusuar (p.sh., përmes përcaktimit të qëllimeve ose monitorimit të progresit), prapë mund të ndodhin pengesa.
Ndonëse është e shëndetshme dhe përshtatëse të marrësh përgjegjësinë për një dështim dhe të synosh të përmirësosh performancën, fajësimi i vetvetes – veçanërisht shkaqe të brendshme përtej kontrollit të dikujt (p.sh., duke menduar se “jam i dobët” ose “nuk kam vullnet”) – është jofunksionale dhe ka një efekt negativ në motivimin dhe vetëbesimin.
Fajësimi i vetvetes është gjithashtu shpesh i pasaktë sepse, në shumë situata, ne nënvlerësojmë – ose as nuk jemi të vetëdijshëm për – faktorët e jashtëm që kontribuan në dështim. Për shembull, mund të mos jeni në dijeni të efekteve të një ilaçi , reklamave televizive ose sjelljes së të ngrënit të miqve në përvojën tuaj të urisë dhe aftësinë për t’iu përmbajtur një diete .
Pra, herën tjetër që të përjetoni një pengesë të vetëkontrollit, provoni këtë qasje:
- Merrni parasysh shkaqet e jashtme.
- Kujtojini vetes sukseset e mëparshme dhe potencialin tuaj për të pasur sukses.
- Përqendrohuni te qëllimi dhe provoni përsëri.
Me pak fjalë, për të kapërcyer pengesat dhe për të qëndruar të motivuar, prisni më të mirën, por përgatituni për më të keqen. Ky është çelësi i suksesit.
Përkthyer nga gijotina.com/ Burimi: Psychology Today
Discussion about this post