Profesionet që po “zhduken” dhe ato që po lulëzojnë në vend

Njëzetepesë vjeçe, Sara ishte e angazhuar në fushën e marketingut dhe kishte ndërtuar një karrierë të suksesshme. Ajo punonte për një kompani marketingu e organizimi eventesh, kishte fituar përvojë të vlefshme dhe ishte vlerësuar për aftësitë e saj krijuese dhe strategjike.

Për 10 vjet, Sara u angazhua në mënyrë të plotë për të kujdesur për fëmijët dhe për t’iu përkushtuar familjes së saj. Ajo mori rolin e një prindi të devotshëm dhe investoi kohë dhe energji për të krijuar një mjedis me mbështetje dhe dashuri të pandërprerë për fëmijët.

Kjo ishte një periudhë e jashtëzakonshme e jetës së saj, por ajo e nuk harronte pasionin për marketingun dhe ndjenjën e suksesit që ajo kishte provuar më parë. Pas 10 vitesh, fëmijët e saj u rritën mjaftueshëm për t’i lejuar Sarës të kthehej në tregun e punës.

Megjithëse ishte emocionalisht e vështirë, ajo vendosi të rikthehej në fushën e marketingut për të ndjekur pasionin dhe për të rifituar sigurinë dhe ndjenjën e pavarësisë financiare. Megjithëse Sara kishte pasur një përvojë të shkëlqyer në marketing, ajo u përball me sfida të reja në kthimin e saj në tregun e punës.

Pas 10 vjetësh, industria e marketingut kishte ndryshuar shumë. Teknologjia kishte avancuar, ndërsa metodat e marketingut dhe kërkesat e tregut kishin ndryshuar thelbësisht.

Ajo ndjeu një mungesë sigurie dhe kuptoi se duhej të përshtatej me ndryshimet e shpejta. Por sa mund ta arrinte këtë? Përplasja e parë më ndryshimet e dukshme në profesion ishte kur, në një agjenci të vogël marketingu në kryeqytet, vajza që e intervistoi e pyeti:

Sa ndjekës ke në rrjete sociale dhe të pëlqen më shumë të bësh TikTok apo Reels në Instagram? Histori si të Sarës ka plot, ashtu sikurse shpesh punonjësit në një industri të caktuar kërkojnë të bëjnë lëvizje profesionesh për një të mirë më të madhe financiare dhe ndryshimet që profesioni në vetvete pëson, janë të vështira për t’u përshtatur.

Në dekadën e fundit, zhvillimet teknologjike, ndryshimet shoqërore dhe kërkesat e tregut të punës kanë shkaktuar transformim të thellë në peizazhin profesional. Shumë profesione kanë përjetuar ndryshime të mëdha, disa janë zhdukur plotësisht, ndërsa të tjera kanë lindur me ide të reja dhe inovative.

Transformimi i profesioneve ka qenë i ndikuar thellësisht nga zhvillimet teknologjike dhe kërkesat e tregut të punës. Ndërsa disa profesione tradicionale janë zhdukur, profesione të reja kanë lindur për t’iu përgjigjur sfidave dhe mundësive të reja që vijnë me zhvillimet në fushën teknologjike dhe shoqërore.

Për t’u përshtatur me këto ndryshime të shpejta, është e rëndësishme që individët të jenë të gatshëm për të mësuar dhe për të zhvilluar aftësitë e tyre në profesionet e reja dhe në zinxhirin e vlerës së tyre profesionale.

Sipas Erald Pashaj, ekspert punësimi, ndryshimi i profesioneve është një realitet i pashmangshëm.

“Këto vijnë si rezultat i ndryshimeve të shpeshta në teknologji dhe shoqëri. Ndërsa disa profesione zhduken, të tjera transformohen dhe lindin profesione të reja.

Është e rëndësishme që individët të jenë të hapur ndaj ndryshimeve, të përshtaten dhe të zhvillojnë aftësitë e tyre në mënyrë që të jenë konkurrues në tregun e punës të ndryshuar.

Në të njëjtën kohë, shoqëria duhet të sigurojë mbështetje dhe politika për menaxhimin e tranzicionit për të mbështetur punonjësit në këtë proces të ndryshimit. Vetëm nëpërmjet bashkëpunimit dhe përgatitjes së përbashkët, mund të përballen me sukses sfidat dhe mundësitë që sjell ndryshimi i profesioneve” – thotë ai.

Për Dritan Mezini, sipërmarrës dhe ekspert në fushën e rekrutimeve, ndryshimi dhe zhdukja e profesioneve janë pjesë e procesit të evolucionit të botës së punës.

“Në kohërat moderne, zhvillimet teknologjike dhe shoqërore kanë ndikuar thelbësisht në peizazhin profesional. Për t’u përshtatur me ndryshimet dhe për të shfrytëzuar mundësitë e reja, individët duhet të jenë të hapur ndaj rikualifikimit dhe zhvillimit të vazhdueshëm.

Roli i inovacionit në krijimin e profesioneve të reja është i rëndësishëm për të përmbushur kërkesat dhe mundësitë e tregut të punës të ndryshuar. Në fund të fundit, nëpërmjet bashkëpunimit, përgatitjes dhe inovacionit, mund të përshtatemi me sukses në këtë epokë të ndryshimeve të shpejta dhe të gjejmë rritje dhe realizim në profesionet e reja që bota e punës ka për të ofruar” – shprehet ai.

Profesionet ndryshojnë dhe evoluojnë me kalimin e kohës, duke u përshtatur me ndryshimet teknologjike, shoqërore dhe ekonomike. Në këtë kontekst, sipas prof. Laureta Zelaj, edukimi dhe institucionet e arsimit kanë një rol kyç në përgatitjen e individëve për të përballuar këto ndryshime.

“Nëpërmjet përqendrimit në zhvillimin e aftësive të nevojshme, rikualifikimin dhe edukimin e vazhdueshëm, individët mund të përshtaten dhe të gjejnë mundësi të reja në profesionet e ndryshme të tregut të punës. Bashkëpunimi midis institucioneve të arsimit, industrisë dhe qeverisë është thelbësor për të siguruar që edukimi të përmbushë nevojat e tregut të punës dhe të kontribuojë në zhvillimin e profesioneve të ardhshme.

Vetëdija dhe angazhimi për mësimin e vazhdueshëm dhe përshtatjen ndaj ndryshimeve janë thelbësore për të gjetur sukses dhe realizim në botën e punës të ndryshuar”, – thotë pedagogia e Ekonomisë dhe Marketingut.

Ndryshimi i profesioneve është një realitet real në botën moderne, sipas Delina Muçollari, eksperte në turizëm aventure e marketing dixhital.

“Elasticiteti, aventura në karrierë dhe gatishmëria për të eksploruar fusha të reja janë cilësi thelbësore për individët që duan të përshtaten me këto ndryshime dhe të gjejnë sukses në botën e punës të ndryshuar.

Edukimi, rikualifikimi, inovacioni dhe bashkëpunimi midis sektorit privat e publik, gjetja e lidhjeve të duhura, përqafimi i botës dixhitale, janë shumë të rëndësishme për të përgatitur individët për profesionet e reja dhe për të menaxhuar tranzicionin në mënyrë efektive.

Me gatishmëri për të mësuar, për të pranuar sfidat dhe për të përballuar ndryshimet, individët mund të ndërtojnë karrierën e tyre në një botë profesionale të shpejtë dhe të ndryshme. Ndryshimi nuk duhet parë si armik, por si mundësi”, – thotë znj. Muçollari.

Sipas Geron Kamberi, studiues i asociuar pranë Qendrës për Studime Sociale e Ekonomike (CESS), teknologjia dhe zhvillimi shoqëror kanë qenë dy faktorë kyç në zhdukjen dhe transformimin e shumë profesioneve.

“Përdorimi i automatizimit, intelektit artificial dhe robotikës në prodhimin dhe shërbimet ka çuar në zvogëlimin e nevojës për forcën e punës tradicionale.

Për shembull, me avancimin e teknologjisë së komunikimit, profesionet si operatori telefonik, ose ndërmjetësi i komunikimit, kanë humbur rëndësinë e tyre, pasi tani njerëzit mund të komunikojnë nëpërmjet pajisjeve elektronike dhe platformave virtuale.

Po ashtu, tregu i punës është ndikuar ndjeshëm nga transformimi i mënyrës së blerjes dhe shitjes së mallrave dhe shërbimeve. Platformat e tregtisë elektronike kanë zëvendësuar dukshëm profesionet tradicionale të shitësve dhe tregtarëve fizikë.

Në anën tjetër, zhvillimi shoqëror, si ndryshimet demografike dhe kërkesat e reja të konsumatorëve, kanë përcaktuar ndryshimet në profesione. Për shembull, profesionet e përkujdesjes shëndetësore janë ndryshuar për t’u përshtatur me nevojat e një popullsie të plakur dhe rritjen e sëmundjeve kronike.

Zhvillimi i Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit ka sjellë nevojën për profesione të reja në fushën e sigurisë së informacionit dhe të mbrojtjes së të dhënave. Ndryshimet në vetëdijën shoqërore, përfshirë ndërgjegjësimin e nevojës për qëndrueshmëri dhe kujdesin ndaj mjedisit, kanë sjellë profesione të reja në fushën e energjisë së rinovueshme dhe zhvillimit të qëndrueshëm.

Ndikimi i kombinuar i teknologjisë dhe zhvillimit shoqëror ka shkaktuar ndryshimin e thellë të botës së punës dhe zhdukjen e disa profesioneve të mëparshme.

Kjo ka sjellë sfida të reja për individët në kërkimin e punës dhe përshtatjen në tregun e punës të ndryshuar. Megjithatë, ka hapur edhe rrugën për profesione të reja dhe mundësi të zhvillimit personal dhe profesional. Përqendrimi në aftësitë dhe njohuritë e reja, në vazhdimin e edukimit dhe gatishmërinë për t’u përshtatur me ndryshimet është kyç për të shfrytëzuar mundësitë e krijuara nga ky tranzicion”, – thotë ai.

Përshtatja në botën e punës të ndryshuar është thelbësore për individët që duan të vazhdojnë të jenë konkurrues dhe të suksesshëm në karrierë. Kështu sugjeron Erion Muça, ekspert punësimi.

Zhdukja dhe transformimi i profesioneve, sipas tij, kërkojnë një qasje të re ndaj zhvillimit të aftësive dhe njohurive.

“Është e rëndësishme për individët të jenë të hapur ndaj mësimit të vazhdueshëm dhe trajnimeve shtesë, për të fituar kompetencat e nevojshme për profesionet e reja.

Gjithashtu, elasticiteti dhe gatishmëria për të ndryshuar dhe për të eksploruar fusha të reja janë cilësi të rëndësishme për t’u përshtatur me kërkesat e tregut të punës.

Ndikimi i teknologjisë dhe zhvillimit shoqëror kërkon që individët të kenë ndërgjegjësim të lartë të ndryshimeve dhe të jenë të gatshëm për të përshtatur mënyrën e tyre të punës dhe të përdorin teknologjinë në përputhje me nevojat dhe zhvillimet e kohës.

Nëse individët janë të aftë të përshtaten në këtë mjedis të ndryshuar, ata mund të përfitojnë nga mundësitë që ofrohen nga profesionet e reja. Kjo përfshin mundësinë për të zbuluar fusha të reja të interesit, për të ndikuar në inovacion dhe për të gjetur sfida të reja që përshtaten me talentet dhe pasionet e tyre.

Gjithashtu, individët mund të zhvillojnë një portofol profesional të ndryshëm dhe të diversifikojnë karrierën, duke iu përshtatur ndryshimeve të vazhdueshme të tregut të punës. Kjo përshtatje e përhershme siguron një bazë të qëndrueshme për zhvillim personal dhe profesional në një botë të shpejtë e ndryshuar” – thotë z. Muça.

Sipas tij, për të përmbushur suksesin në botën e punës të ndryshuar, individët duhet të kenë një qasje proaktive dhe të jenë të gatshëm për të mësuar, për të ndryshuar dhe për të eksploruar mundësitë e reja që ofrohen.

“Vetëpërmirësimi dhe zhvillimi i vazhdueshëm janë thelbësore për të qenë të përshtatshëm me zhvillimet e tregut të punës dhe për të krijuar një karrierë të suksesshme në një botë që ecën me shpejtësi”, – thotë eskperti i punësimit, z. Muça.

Profesione që kanë ndryshuar rrënjësisht

Ndikimi i teknologjisë, globalizmit dhe ndryshimeve shoqërore ka bërë që disa profesione të evoluojnë dhe të ndryshojnë me shpejtësi të mahnitshme, duke sjellë sfida të reja dhe mundësi të ndryshme për individët që i praktikojnë ato.

Në një komunikim me aktorë tregu që ndër vite kanë qenë pjesë e sektorit të punësimit, rekrutimeve, si dhe agjencitë e reklamave, në kontakt me ndryshimet e bizneseve, profesionet që kanë ndryshuar janë:

a) Inxhinieri Softueri: Inxhinierët e softuerit janë një prej profesioneve që ka përjetuar ndryshime drastike në dekadën e fundit. Zhvillimet në fushën e Teknologjisë së Informacionit dhe Komunikimit kanë shkaktuar kërkesë të madhe për inxhinierë softueri të aftë për të zhvilluar aplikacione të sofistikuara dhe të përshtatshme për platformat e ndryshme.

b)Specialisti i Analizës së të Dhënave: Rritja e vëllimit të të dhënave dhe nevoja për të nxjerrë informacione të dobishme nga to ka krijuar kërkesën për specialistë të analizës së të dhënave. Analistët e të dhënave janë të aftë të përdorin teknikat e analizës së të dhënave për të identifikuar modelet, trendet dhe për të dhënë rekomandime strategjike për organizatat.

c) Specialisti i Marketingut në Internet: Me zhvillimin e mediave sociale dhe rritjen e tregtisë elektronike, specialistët e marketingut në internet kanë fituar rëndësi të madhe. Ata zhvillojnë strategji marketingu në rrjetet sociale, përmbajtje dixhitale dhe promovojnë produkte dhe shërbime në mënyrë të qëndrueshme në internet.

Profesione të reja po shfaqen në horizontin e botës së punës, duke sjellë një valë të mundësive dhe sfidave për individët e sotëm. Ndryshimet teknologjike, zhvillimi ekonomik dhe kërkesat e reja të tregut kanë hapur rrugën për profesione inovative dhe tërheqëse që dikur nuk ekzistonin. Sipas të dhënave të marra, profesionet që mund të quhen të reja janë:

a)Specialisti i Sigurisë Kibernetike: Rritja e kërcënimeve kibernetike ka sjellë në jetë një profesion të ri, specialistin e sigurisë kibernetike. Këta specialistë merren me mbrojtjen e informacionit dhe sistemeve të organizatave nga sulmet kibernetike dhe përmirësimin e sigurisë së tyre në mënyrë proaktive.

b)Specialisti i Realitetit Virtual: Me avancimin e teknologjisë së realitetit virtual dhe të shtuar, ka lindur profesioni i specialistit të realitetit virtual dhe të shtuar. Këta specialistë zhvillojnë aplikacione dhe përvoja të reja gjithëpërfshirëse që përdorin teknologjinë e realitetit virtual dhe të shtuar për qëllime të ndryshme, si arsimimi, argëtimi dhe përdorimi industrial.

Cilët profesione humbën?

Në rrugën e zhvillimit të botës së punës, disa profesione kanë pësuar zhdukje të plotë, duke u bërë thjesht një kujtim i kaluar. Kjo është pasojë e ndryshimeve teknologjike, evoluimit të tregut dhe kërkesave të reja të shoqërisë.

–Punonjësi i laboratorit për fotografi analoge: Me hyrjen e epokës së fotografisë dixhitale, profesionet e lidhura me zhvillimin dhe printimin e fotografive analoge janë shuar gradualisht. Fotografia dixhitale ka sjellë efikasitet dhe lehtësi në përpunimin dhe ndarjen e fotove, duke zëvendësuar praktikat tradicionale.

–Operatori telefonik: Me përhapjen e telefonisë celulare dhe smartphone-ve, profesionet e operatorëve telefonikë janë zhdukur. Tani, shumica e komunikimit ndodh nëpërmjet aplikacioneve dhe shërbimeve të mesazheve në internet, duke reduktuar nevojën për operatorë telefonikë tradicionalë.

–Punonjësi i laboratorit të filmit: Zhdukja e fotografisë analoge dhe hyrja e kinemasë dixhitale ka sjellë edhe eliminimin e punonjësve të laboratorit të filmit. Më parë, filmat e regjistruar duheshin zhvilluar dhe kopjet duheshin prodhuar në laboratorë specializuar. Sot, filmat kryesisht prodhohen dhe përpunohen në formate elektronike, duke zvogëluar nevojën për këtë profesion.

– Punët në zhdukje e sipër: Punët mekanike, alkimistët, shpërndarësit e gazetave, letrave, shpërndarësit e qumështit, punonjës parkimi, orëndreqës, këpucarë etj.

–Prodhimi: Në industrinë e prodhimit, automatizimi ka ndryshuar radikalisht mënyrën se si prodhohen mallrat. Robotët dhe linjat e prodhimit të automatizuara kanë zëvendësuar punën e shumë punonjësve në fabrika.

Kjo ka çuar në zhdukjen e disa profesioneve të fabrikës tradicionale, si punëtorët e prodhimit dhe kontrollorët e cilësisë.

Ndikimi i transformimit shoqëror dhe kërkesave të tregut të punës

Profesionet gjithashtu ndryshojnë në përgjigje të ndryshimeve shoqërore dhe kërkesave të tregut të punës.

Për shembull, ndryshimet demografike dhe nevojat për shëndetësi të popullsisë kanë rritur kërkesën për profesione të lidhura me kujdesin shëndetësor, si infermierët dhe teknikët laboratorikë.

Në anën tjetër, profesionet tradicionale që nuk janë në përputhje me kërkesat e tregut, si punonjësit e fabrikave të konsumit të ulët, mund të jenë në rrezik të zhdukjes ose zvogëlimit të tyre në të ardhmen.

Roli i aftësive të njeriut dhe krijimtarisë në profesionet e ardhshme

Megjithëse ndryshimet teknologjike kanë ndikim të madh në profesionet moderne, nuk duhet nënvlerësuar roli dhe vlera e aftësive të njeriut dhe krijimtarisë.

Aftësitë si mendimi kritik, analiza komplekse, krijimtaria dhe aftësia për të menaxhuar marrëdhëniet njerëzore mbeten të rëndësishme në profesionet e ardhshme.

Ndërsa disa detyra rutinë mund të automatizohen, është njeriu që do të ketë nevojë për të zbuluar zgjidhje të reja, për të menaxhuar projekte komplekse dhe për të krijuar lidhje emocionale me klientët dhe kolegët.

Prandaj, pavarësisht nga ndryshimet në tregun e punës, profesionistët që zhvillojnë aftësitë e tyre unike dhe të përqendruar te njeriu mbeten të kërkuara dhe të vlefshëm në botën e punës të ardhshme.

Ndikimet sociale dhe menaxhimi i tranzicionit

Ndryshimi dhe zhdukja e profesioneve nuk ka vetëm ndikim në nivelin individual, por edhe pasoja sociale dhe kërkon menaxhim të tranzicionit.

Kur profesionet zhduken ose ndryshojnë, ka pasoja të drejtpërdrejta te punonjësit e prekur. Puna e tyre, identiteti profesional dhe mënyra e tyre e jetesës mund të preken.

Është e rëndësishme që shoqëria dhe institucionet të përgatisin mjete dhe politika për të mbështetur individët gjatë këtij tranzicioni.

Trajnimi i ri, programet e ri-ìkualifikimit dhe ndihma financiare janë disa prej mënyrave që mund të ndihmojnë punonjësit të përshtaten me kushtet e reja të tregut të punës dhe të gjejnë mundësi të reja profesionale.

Marrëdhënia ndërmjet inovacionit dhe profesioneve të reja

Në kontekstin e ndryshimeve të shpeshta në profesione, inovacioni luan rol kritik në krijimin e profesioneve të reja. Zhvillimet teknologjike dhe shoqërore hapin rrugë për mundësi të reja dhe sfida të ndryshme për organizatat dhe individët. Inovacioni, si krijimi i produkteve, shërbimeve dhe modeleve të biznesit të reja, shpesh rezulton në lindjen e profesioneve të reja.

Nëpërmjet zgjidhjeve inovative mund të shikojmë zhvillimin e profesioneve në fusha si Inteligjenca Artificiale, teknologjia e informacionit, energjia e rinovueshme e shumë të tjera.

Prandaj, nëpërmjet vazhdimësisë së inovacionit dhe përshtatjes së aftësive në përgjigje të kërkesave të reja, mund të zgjidhen sfidat dhe të përhapen profesionet e reja në një mjedis dinamik dhe konkurrues./MONITOR