Asgjë nuk dukej e dyshimtë, madje edhe kur inspektorët nisën të hapnin tasat pure të frutës së pasionit që po përgatitej për t’u transportuar nga porti i Callao-s në Peru. Një test kimik për substanca të paligjshme nuk dha asnjë sinjal alarmi. Megjithatë, në atë përzierje ishin rreth nëntë tonë kokainë. Ajo ishte modifikuar në nivel kimik për të shmangur testet standarde, shpjegon gjenerali Nilton Santos Villalta, drejtues i policisë së antidrogës të Perusë. Vetëm pasi ngarkesa të mbërrinte në destinacionin e saj të fundit, në Belgjikë, trafikantët do të kthenin procesin dhe do të nxirrnin diçka që mund të identifikohej lehtësisht si kokainë.
Neutralizados, siç i quajnë peruanët drogat e maskuara, po bëhen një problem në rritje. Në portin e Kartagjenës, në Kolumbi, është gjetur kokainë e përzier me plastikë të ricikluar, me kafe të bluar apo e tretur brenda qindra arrave të kokosit të hapura me kujdes. Sasi të tilla mund t’u shpëtojnë jo vetëm kimistëve, por edhe skanerëve të mëdhenj me rreze X që përdoren për kërkimin e drogës në shumë porte kontejnerësh. Dhe nuk janë vetëm metodat e kontrabandës që po evoluojnë shpejt: i gjithë biznesi i drogës po ndryshon në mënyra që e bëjnë edhe më të vështirë ndalimin e rrjedhës globale të narkotikëve. Prodhimi, sekuestrimet dhe konsumi global i kokainës janë në nivele rekord, pavarësisht 50 viteve të “luftës kundër drogës”, një betejë që presidenti Donald Trump po e intensifikon tani duke bombarduar në Karaibe anije venezueliane të dyshuara për trafik droge.
Kjo ndodh pjesërisht sepse ndalimi e kthen një mall të lirë si kokaina në një produkt jashtëzakonisht fitimprurës. Kur në rrugët e Europës ajo shitet 125 herë më shtrenjtë sesa në derën e laboratorit në Amerikën Latine, gjithmonë do të ketë dikë të gatshëm ta shesë, shpesh duke luftuar për të. Gjatë 15 viteve të fundit, ky biznes është zhvilluar me shpejtësi. Ndërsa dikur bandat e drogës ishin të strukturuara në mënyrë vertikale, me një “bos” të vetëm që mbikëqyrte prodhimin, transportin dhe shpërndarjen, sot ato mbështeten kryesisht te nënkontraktimi. Ky sistem më i fragmentuar dhe i shpërndarë ka nxitur specializimin dhe inovacionin. Trafikantët nuk janë më të përqendruar pothuajse ekskluzivisht në Shtetet e Bashkuara: kontrabanda është bërë globale. Rezultati është një sistem më i rrezikshëm për botën dhe më i vështirë për t’u ndërprerë.
Vlerësimi i shitjeve globale të kokainës është, natyrisht, jashtëzakonisht i vështirë. Organizata “Global Financial Integrity” e vlerësoi tregun në vitin 2014 midis 84 dhe 143 miliardë dollarëve, duke e bërë atë një biznes më të madh se çokollata. Cilado të ketë qenë shifra e saktë atëherë, sot është padyshim më e lartë: prodhimi i kokainës (i cili është më i lehtë për t’u matur) është më shumë se trefishuar që prej asaj kohe.
Goditje e dhimbshme
Kjo rritje reflekton pjesërisht përhapjen e kokainës. Kërkesa në SHBA mbetet e lartë, por është stabilizuar me rritjen e përdorimit të fentanilit dhe drogave të tjera. Konsumi i kokainës në Europë, megjithatë, mendohet se është rritur me 60% gjatë dekadës deri në vitin 2022. Në vitin 2023, për të shtatin vit radhazi, sekuestrimet në Europë arritën rekord. Ka shumë gjasa që sot tregu europian të jetë më i madh se ai amerikan. Australia duket se konsumon më shumë kokainë për frymë se çdo vend tjetër. Edhe përdorimi përmes thithjes po rritet në Azi, ku sasia e konfiskimeve është rritur pesëfish midis viteve 2013 dhe 2023. Konsumi është rritur ndjeshëm edhe në Amerikën Latine: Brazili mund të jetë tregu i dytë më i madh në botë për nga vëllimi.
Ky globalizim është nxitur nga trafikantët që ndjekin çmimet më të larta. Në SHBA, një kilogram kokainë me shumicë vlen rreth 30 mijë dollarë, por në Europën Perëndimore shitet nga 39 deri në 45 mijë dollarë. (Çmimet me pakicë janë shumë më të larta.) Çmime edhe më të larta po i shtyjnë tani trafikantët drejt Azisë dhe Australisë. Në Hong Kong, një kilogram shkon deri në 65 mijë dollarë, ndërsa në Australi mund të arrijë mbi 250 mijë dollarë. Ndërsa industria është globalizuar, ajo është transformuar rrënjësisht.
Ndërsa dikur bosët kolumbianë dhe meksikanë përpiqeshin të kontrollonin çdo hallkë të zinxhirit, nga plantacioni kryesor i kokainës deri në tualetin e klubit të natës, sot edhe kartelet më të mëdha, si Sinaloa dhe Jalisco New Generation në Meksikë, First Capital Command (PCC) në Brazil dhe ’Ndrangheta në Itali, shpesh operojnë drejtpërdrejt vetëm një pjesë të zinxhirit të furnizimit. Trafikimi i drogës është shndërruar në një rrjet nënkontraktorësh dhe ofruesish shërbimesh, kimistë, vrasës me pagesë dhe pastrues parash, ku secili paguhet për shërbimin e tij. Ndonjëherë grupet më të mëdha, si PCC, përpiqen të integrojnë më ngushtë partnerët, duke i shtyrë drejt aleancave gjysmë të përhershme.
Por shpesh këta “profesionistë të pavarur” punojnë njëkohësisht për disa banda ose për investitorë, të njohur si “narkotrafikantët e padukshëm”, të cilët financojnë dhe organizojnë transportet ndërkombëtare. Për trafikantët, kjo mënyrë e re sjell përfitime të mëdha: e bën zinxhirin e furnizimit shumë më elastik sesa modeli tradicional i komandës dhe kontrollit. Nëse një ngarkesë kapet, gjurmimi i pronarëve është jashtëzakonisht i vështirë. Mbi të gjitha, siç do ta kishte parashikuar Adam Smith, specializimi rrit efikasitetin dhe nxit inovacionin. Merrni për shembull kultivimin. Prodhuesit e parë të kokainës ishin fermerë të varfër në lugina të izoluara të Andeve. Sot nuk është më kështu.
Në Kolumbi, prodhimi tani është i përqendruar në zonat kufitare më të ulëta, veçanërisht pranë Ekuadorit, për akses më të lehtë në portin e Guayaquil. Në Peru, kultivimi po zgjerohet thellë në pellgun e Amazonës për eksport të përshtatshëm drejt Brazilit. Kokaina, që dikur rritej pothuajse vetëm në Kolumbi, Peru dhe Bolivi, tani kultivohet edhe në Belize, Guatemala, Honduras dhe Meksikë. Prodhimtaria është rritur ndjeshëm. Në Kolumbi, rendimentet pothuajse janë dyfishuar që nga viti 2005, duke arritur rreth 8.5 tonë gjethe për hektar. Në disa zona arrijnë deri në 11.7. Fermerët më të sofistikuar testojnë tokën dhe aplikojnë sasinë optimale të plehrave me dronë, shpjegon Leonardo Correa nga Zyra e OKB-së për Drogë dhe Krim: “është bujqësi precize”.
Përpunimi gjithashtu po ndryshon dhe po bëhet më efikas. Më shumë se gjysma e sekuestrimeve të eksporteve nga Peru janë tani “kokainë bazë”, një produkt më pak i rafinuar se kokaina e pastër. Një pjesë e saj përpunohet në laboratorë në Bolivi dhe Brazil dhe më pas dërgohet në Europë, por tendenca më e fundit është “nearshoring”, përpunimi final në vendin e destinacionit. Vitin e kaluar, për shembull, policia holandeze shkatërroi 24 laboratorë kokaine. Arsyeja është ekonomike: kimistët gjenden më lehtë në Amsterdam sesa në Amazonë. Një ngarkesë e kapur me kokainë bazë sjell një humbje më të vogël sesa kokaina e përfunduar. Bandat europiane duan gjithashtu të rrisin marzhet e fitimit. Në tregtinë e kokainës, si në shumë fusha të tjera, Amerika Latine rrezikon të mbetet vetëm eksportuese e një lënde të papërpunuar.
Edhe kontrabanda dhe shpërndarja po nënkontraktohen. Një bandë europiane mund të dërgojë një përfaqësues te “Los Lobos”, një bandë e madhe ekuadoriane, për të blerë kokainë.”Los Lobos” më pas kontrakton një grup kolumbian për ta kaluar mallin përtej kufirit. Kolumbianët, nga ana e tyre, bashkëpunojnë me shumë furnizues të vegjël. Të dyja palët, “Los Lobos” dhe kolumbianët, ndoshta paguajnë banda më të vogla për të siguruar rrugën përmes kufirit dhe portit të Guayaquil. “Të gjithë po nënkontraktojnë gjithçka” thotë Elizabeth Dickinson nga International Crisis Group, duke e krahasuar prodhimin e kokainës me prodhimin e një iPhone. Nënkontraktimi është përhapur edhe në transportin e drogës. Një ngarkesë e vetme e kapur mund të përmbajë kokainë nga prodhues të ndryshëm dhe që u përket pronarëve të ndryshëm, shpesh të dallueshme nga shenjat e ndryshme në paketim. Kjo siguron llogaridhënie për cilësinë dhe ndihmon në gjurmimin e pronësisë, shpjegon gjenerali Santos Villalta, duke treguar një presë metalike të konfiskuar që përdorej për të stampuar “PF2” në blloqet e drogës.
Lojë me pluhur
Për të ngatërruar autoritetet, dërgesat me drogë kalojnë shpesh përmes një vendi tranzit si Kosta Rika. Aty, pronarët e drogës kontraktojnë një bandë lokale për ta pranuar, për ta ruajtur dhe për të ridërguar ngarkesën. Edhe në Meksikë, kartelet ndonjëherë transportojnë drogë që u përket grupeve të tjera përtej kufirit amerikan kundrejt një pagese, thotë një trafikant i “Los Chapos”, një fraksion i kartelit Sinaloa. Për shkak të këtij sistemi të ndërlikuar nënkontraktimesh, teknologjia përdoret për të krijuar besim dhe gjurmueshmëri. “Kur e vendosin drogën në anije, një pjesë e saj gjurmohet me GPS”, shpjegon Lincoln Gakiya, një prokuror brazilian i cili jeton i mbrojtur nga truproja. Pajisje gjurmimi u mundësojnë blerësve dhe shitësve të ndjekin rrugëtimin e ngarkesës dhe të përcaktojnë vendndodhjen e saj në mbërritje. Në Meksikë, automjetet që transportojnë drogën përtej kufirit amerikan mund të kenë gjithashtu mikrofon për monitorim, shpjegon trafikanti.
Inovacionet në kontrabandë janë të pabesueshme. Zhytës ngjisin pako me kokainë në trupin e anijeve aq shpesh, sa në portin e Kartagjenës punësohen roje që qëndrojnë në një barkë të vogël rreth 50 metra larg bregut, ditë e natë, për të vëzhguar flluskat e ajrit që tregojnë praninë e ngarkesave të fshehta. (Për ta mbajtur këtë punë, ata duhet të kalojnë testin e detektorit të gënjeshtrave çdo gjashtë muaj.) Pastaj janë “narko-nëndetëset”. Në korrik, Ben Maenu’u, një peshkatar në Ishujt Solomon, pa një mjet të braktisur 25 metra të gjatë që ishte përdorur për të transportuar kokainë nën ujë.
Këto mjete janë bërë shumë të zakonshme: rreth 240 janë kapur gjatë dy dekadave të fundit. Sipas organizatës hetimore InSight Crime, ritmi është rritur ndjeshëm që nga viti 2018.mVetëm vitin e kaluar u sekuestruan rreth 25, një pjesë e vogël e qindra të tjerave, që me shumë gjasa ndodhen ende në qarkullim. Shumica e narko-nëndetëseve nuk mund të zhyten plotësisht, por qëndrojnë shumë pranë sipërfaqes së ujit, gjë që i bën pothuajse të padukshme.
Dikur përdoreshin për udhëtime të shkurtra pranë bregut, por tani po përdoren për të kaluar Atlantikun dhe Paqësorin. Po ndërtohen gjithashtu nëndetëse të mirëfillta, të afta të mbajnë deri në 10 tonë kokainë. Asnjë nuk është kapur ndonjëherë në det, por disa janë zbuluar gjysmë të përfunduara në kantiere të fshehtë. Marina kolumbiane, ndërkohë, ka sekuestruar një dron-nëndetëse të pajisur me lidhje satelitore që transmetonte pamje në kohë reale. Një trafikim kaq i sofistikuar kërkon aftësi të specializuara. Rezultati është ajo që quhet “udhëtim biznesi i narkotrafikantëve”. Në vitin 2020, dy zhytës peruanë fshehën 72 kilogramë kokainë në valvulat nënujore të një anijeje në Callao, një operacion shumë i ndërlikuar. Po atë muaj, ata fluturuan për në Spanjë, veshën pajisjet e zhytjes dhe e rimorën ngarkesën.
Kimistët e drogës janë gjithashtu udhëtarë të shpeshtë: personi që krijon një neutralizado shpesh dërgohet në Peru, thotë gjenerali Santos Villalta, dhe më pas në portin e destinacionit. Ata duhet ta dërgojnë, sepse ai është i vetmi që di formulën për ta kthyer përsëri në kokainë. Pastrimi i parave të drogës është një biznes tjetër që po evoluon me shpejtësi. Një nga mënyrat e preferuara është përdorimi i fitimeve për të financuar veprimtari të tjera kriminale. Në Meksikë, këto para kanë ndihmuar në diversifikimin drejt tregtisë së fentanilit, tani droga më e madhe vdekjeprurëse në SHBA, një biznes që ka evoluar në mënyrë të ngjashme me tregtinë e kokainës. Në Peru, paratë e drogës financojnë shpesh nxjerrjen e paligjshme të arit.
Megjithatë, shpesh paratë ndodhen në vendet e pasura dhe bandat duan t’i kthejnë ato në Amerikën Latine. Dikur dërgoheshin pako me para, por kjo praktikë është rralluar. Tani pastrimi i parave është nënkontraktuar shpesh te rrjete kineze. Shumica e qytetarëve kinezë nuk mund të nxjerrin më shumë se 50,000 dollarë në vit jashtë vendit, çka krijon një hapësirë të përshtatshme për pastruesit e parave. Sistemi funksionon me “transaksione pasqyrë”: asnjë shumë nuk kalon kufijtë, për të shmangur vëmendjen e autoriteteve. Në parkingjet e supermarketeve në SHBA, grupet kineze të pastrimit të parave marrin çanta me para nga trafikantët. Partnerët e tyre në Meksikë më pas dërgojnë shumën ekuivalente në peso në llogaritë e karteleve, duke mbajtur një tarifë prej rreth 2%.
Kinezët e pasur në SHBA blejnë dollarët nga këta ndërmjetës, ndërsa pagesat për ta bëhen përmes transfertave të brendshme në Kinë. Nëse pastruesit e parave kanë nevojë për para në Meksikë, ata mund të eksportojnë elektronikë ose mallra të tjera nga Kina dhe të marrin pagesën në destinacion. Sistemi është i shpejtë dhe i lirë: pastrimi i parave dikur kushtonte pothuajse dhjetë herë më shumë. Dhe inovacioni vazhdon, sidomos me kriptovalutat. Sipas kompanisë kërkimore Chainalysis, në vitin 2024 rreth 41 miliardë dollarë në kriptovaluta të lidhura me aktivitete të paligjshme janë qarkulluar në mbarë botën. Grupet kineze të pastrimit të parave mund të vazhdojnë të operojnë si më parë, por tani paguajnë kartelet e drogës ose kryejnë shlyerje për to përmes kriptovalutave. Stablecoin-et janë më të përdorurat.
Këto janë monedha të lidhura me një aset real, si dollari, por ndryshe nga transfertat ndërkombëtare, mund të dërgohen nga një portofol në tjetrin me shumë pak mbikëqyrje. “Në krimet financiare, një nga problemet më të mëdha sot në Brazil është stablecoin-i USD Tether dhe sa lehtë mund të blihet e shitet në mënyrë anonime”, thotë Guilherme Alves de Siqueira nga policia braziliane. Stablecoin-et e dërguara në Brazil mund të kthehen lehtë në para fizike nga doleiros, këmbyes të tregut të zi. Bandat braziliane të drogës i përdorin gjithashtu për të paguar furnitorët. Një grup pastrimi parash i njohur si Criptoboys konvertoi 19.4 miliardë realë (3.6 miliardë dollarë) në kripto midis viteve 2017 dhe 2023 për një sërë klientësh, shumë prej tyre trafikantë.Kompanitë fintech kanë fuqizuar gjithashtu pastrimin e parave në Brazil. Në vitin 2024, vendi kishte 1,600 të tilla, dhe vetëm rreth një e pesta ishin të rregulluara nga banka qendrore.
“Shumë organizata kriminale kanë fintech-un e tyre”, thotë Alexandre Custódio Neto nga policia braziliane. Sipas ministrit të Financave Fernando Haddad, kompani të tilla kanë pastruar 52 miliardë realë gjatë katër viteve të fundit. Autoritetet, në teori, po përpiqen tani të godasin këtë fenomen.
Modeli i shpërndarë dhe i nënkontraktuar i biznesit po krijon kaos për qeveritë. Pagesat për nënkontraktorët bëhen shpesh me kokainë, duke krijuar varësi dhe duke nxitur dhunë. Bandat e vogla që kërkojnë punë përpiqen të tregojnë se janë më të pamëshirshme, ndërsa grupet e mëdha përdorin tortura, prerje kokash dhe forma të tjera mizorie për të ndëshkuar vjedhjet nga bashkëpunëtorët dhe për të trembur të tjerët. Këto tendenca ndihmuan në dyfishimin e shkallës së vrasjeve në Kosta Rika gjatë dekadës deri në vitin 2023. Për të lehtësuar veprimtarinë, bandat përpiqen gjithashtu të kontrollojnë institucionet shtetërore. Në Brazil, Ekuador dhe Meksikë, grupet e drogës garojnë rregullisht me kandidatët e tyre në zgjedhje.
Në Peru, parlamenti ka miratuar së fundmi një sërë ligjesh që e vështirësojnë hetimin e krimeve, përfshirë kërkesën që avokatët mbrojtës të jenë të pranishëm gjatë ekzekutimit të urdhrave të kontrollit, gjë që në praktikë u jep të dyshuarve mundësinë të fshihen ose të asgjësojnë provat.
“Kemi hyrë tashmë në një vrimë të zezë, ku ekonomitë e paligjshme, kryesisht ajo e kokainës dhe ari i paligjshëm, po marrin nën kontroll pikat strategjike të shtetit”, thotë Rubén Vargas, ish-ministër i Brendshëm i Perusë.
Rënia e ndjeshme e çmimit të kokainës në Azi dhe Australi po krijon probleme serioze për këto rajone. Peruja, ku krimi është në rritje dhe bandat aziatike kanë krijuar tashmë bazat e tyre, shihet si pikë e mundshme origjine. Një port i ri i madh në pronësi kineze në Chancay, në veri të Limës, i ndërtuar për të dominuar tregtinë mes Amerikës së Jugut dhe Kinës, përbën shqetësim të veçantë.
Kokaina nuk ndalet
Kur fitimet janë kaq të mëdha, goditjet nuk e ndalojnë trafikimin dhe dhunën, por thjesht e zhvendosin atë. Kur autoritetet braziliane shpallën në fund të vitit 2004 se do të rrëzonin çdo avion të dyshimtë mbi Amazonë, trafikimi i kokainës u zhvendos nga ajri në lumenj. Një studim i Leila Pereira nga Universiteti brazilian Insper dhe kolegëve të saj tregon se mbi 1,400 vrasje midis viteve 2005 dhe 2020 mund t’i atribuohen këtij ndryshimi në modelet e trafikimit, më shumë se një e katërta e të gjitha vrasjeve në atë zonë gjatë asaj periudhe. Kjo logjikë shpjegon pse dhuna e lidhur me drogën, e cila dikur ishte përqendruar në disa vende të Amerikës Latine, tani po përfshin të gjithë rajonin. Gjashtë vite më parë, Ekuadori ishte thuajse po aq i sigurt sa Shtetet e Bashkuara.
Sot ai ka shkallën më të lartë të vrasjeve në botë, pasi trafiku i kokainës është zhvendosur nga portet kolumbiane të mbikëqyrura më rreptësisht drejt atyre ekuadoriane. Madje as vendet e konsideruara të sigurta nuk janë më të mbrojtura: në shtator, gangsterët sulmuan me armë dhe granata shtëpinë e prokurorit të përgjithshëm të Uruguait, pasi policia kishte sekuestruar dy tonë kokainë. Sado anije droge të shkatërrohen, trafikimi i kokainës nuk do të zhduket. Përkundrazi, me shumë gjasa, ai po afrohet me një port pranë jush./Monitor.al
Discussion about this post