Kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis i dërgoi një mesazh të qartë Turqisë ndërsa merrte pjesë në një aktivitet në Muzeun Benaki. Kryeministri grek u shpreh kundër politikës agresive të Ankarasë, duke theksuar se praktikat e Rexhep Tajip Erdogan shkelin Traktatin e Lozanës. Duke iu referuar Traktatit të Lozanës, kryeministri tha gjithashtu se Turqia duhet të kuptojë se në gati shekullin e vlefshmërisë së këtij Traktati, shumë të tjerë do ta pasojnë atë.
“Në kohë të tilla, njëqind vjet më parë, në brigjet e Azisë së Vogël, po shkruhej akti përfundimtar i përgjakshëm i “Vizioni i Jonit”. Smirna tashmë ishte dorëzuar në flakët dhe banorët e saj të krishterë po masakroheshin. Ndërkohë, ata që arritën t’i shpëtonin tërbimit të turqve, ndoqën ushtrinë greke drejt gadishullit të Eritresë, duke u përpjekur të kalonin në ishujt tanë dhe prej andej në shpëtim. Vetëm nga jeta e tyre. Sepse fati i tyre ishte zhdukur tashmë. Pak më vonë, në Lozanë, pas gjakut do të shkruhej me bojë fundi i pranisë 25 shekullore të helenizmit në Joni, Kapadoki, Pontus dhe Trakinë Lindore. Me shkëmbimin e popullsive, një milion e gjysmë shpirtra morën rrugën e Eksodit të madh. Por edhe vendimi për të rrënjosur sërish, në shtëpitë e reja në mëmëdhe.
Ata udhëtuan, duke mbajtur pak pasuri dhe pak trashëgimi të çmuar. Ato që sot gjejnë vendin e tyre në ekspozitën unike të bashkëorganizuar nga dy arkat e mëdha të kujtesës së helenizmit Jon: Muzeu Benaki dhe Qendra për Studimet e Azisë së Vogël, me kontributin e guximshëm të 88 institucioneve të tjera. Dy institucione, të cilat me mund dhe pasion mbajnë gjallë për dekada trashëgiminë e grekëve të atdheut të humbur. Dhe për këtë ata meritojnë mirënjohjen tonë. Çrrënjosja ishte çmimi i rëndë që duhej paguar për të siguruar paqen dhe për të hapur një kapitull të ri të jetës kombëtare: “Përmes nënshkrimit të Konventës, refugjatëve fatkeq u sigurohen mjetet për të nisur një jetë të re. Në kushte më të mira nga sa mund të shpresonte kushdo pas fatkeqësisë në Azinë e Vogël”, shkruante Eleftherios Venizelos, pas nënshkrimit të Traktatit. Ai dha kështu sinjalin për ngritjen kombëtare që do të pasonte.
Dhe refugjatët e shfajësuan atë shumë më shpejt dhe shumë më tepër nga sa e imagjinonte ai vetë. Sepse nëse fatkeqësia e Azisë së Vogël është ndoshta trauma më e madhe e së kaluarës sonë të afërt, integrimi i refugjatëve në trupin kombëtar është ndoshta arritja më e madhe paqësore e shtetit grek. Me një vend të shkatërruar dhe në borxhe pas 10 vitesh luftimesh, të paqëndrueshëm nga brenda dhe me pak burime, për të arritur një mrekulli të vërtetë: për ta kthyer vajtimin e tragjedisë në një frymë krijimi. Për të zbuluar gabimet e saj dhe zgjedhjet e saj të gabuara. Të ngrihet sërish në këmbë dhe të ndjekë trajektoren e saj historike që gjithmonë i shndërron fatkeqësitë në triumfe. Përfituar nga forca dhe kokëfortësia e refugjatëve, të cilët kontribuan në mënyrë katalitike në modernizimin e vendit.”
Discussion about this post