Një sëmundje që shfaqet rregullisht në rajone të caktuara quhet endemike. Kur një sëmundje bëhet endemike, numri i njerëzve që sëmuren mbetet relativisht konstant me kalimin e kohës. Numri i rasteve është më i lartë se në zonat e tjera, por nuk rritet me kalimin e kohës. Gjatë një periudhe të caktuar kohe, përafërsisht i njëjti numër njerëzish infektohen vazhdimisht. Një shembull tipik është malaria, e cila prek çdo vit 300 milionë njerëz në mbarë botën, me shumicën e rasteve në tropikët.
Që në maj 2020, Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) parashikoi se koronavirusi mund të shndërrohej në një virus endemik. Variantet Delta dhe Omicron kanë treguar që atëherë se sa i adaptueshëm është virusi, ashtu si gripi. Endemik do të thotë se virusi është atje në botë dhe se ne do të duhet të mësojmë të jetojmë me të në rajone të caktuara. Nuk do të zhduket.
Epidemia: Vetëm në një rajon
Përhapja e një sëmundjeje quhet epidemi kur shfaqet me frekuencë të pazakontë në një rajon të caktuar dhe për një periudhë të kufizuar kohore. Kur numri i rasteve të një sëmundjeje në atë rajon të caktuar rritet mbi nivelin e pritur (endemik), quhet epidemi. Kur incidenca e sëmundjes është e lokalizuar, ajo shpesh quhet një shpërthim. Një epidemi shfaqet, për shembull, kur virulenca e një patogjeni të veçantë ndryshon: një virus ndryshon dhe bëhet më ngjitës. Epidemitë mund të ndodhin edhe kur sëmundjet futen rishtazi në një zonë të caktuar. Parakusht është që një sëmundje të mund të transmetohet nga personi në person.
Një shembull i hershëm i kësaj është lija, e cila u fut në Amerikë me ardhjen e evropianëve që nga fillimi i shekullit të 16-të. Për shkak se popullsia indigjene nuk kishte qenë kurrë më parë në kontakt me patogjenët, sistemi i tyre imunitar nuk mund të shmangte virusin. Parashikimet individuale sugjerojnë se deri në 90% e popullsisë indigjene të Amerikës ra viktimë e lisë.
Pandemia: Përhapje në mbarë botën
Nëse një sëmundje përhapet nëpër vende dhe kontinente, ekspertët e quajnë atë si një pandemi. Kjo do të thotë, mbi të gjitha, se kontrolli i suksesshëm i sëmundjes varet nga bashkëpunimi ndërmjet sistemeve shëndetësore të vendeve të ndryshme. Kjo nuk do të thotë se një sëmundje është veçanërisht e rrezikshme ose vdekjeprurëse.
Sipas OBSH-së dhe Qendrave të SHBA-së për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC), pandemitë zakonisht shkaktohen nga patogjenë të rinj ose lloje virusesh. Për shembull, këto mund të jenë zoonozat – sëmundje që transmetohen nga kafshët te njerëzit.
Nëse një sëmundje është e re për njerëzit, shumë pak njerëz do të jenë të imunizuar ndaj virusit. Vaksinimet nuk janë gjithashtu të disponueshme në këtë rast. Kjo mund të çojë në një numër të madh njerëzish që të infektohen.
Discussion about this post