“Të qeverisesh nga Inteligjenca Artificiale”. Është ky titulli i madh me të cilën revista e njohur e përjavshme italiane “L’Espresso” i ka kushtuar kopertinën “Diellës”.
Në një editorial që shoqëron këtë edicionin e kësaj jave të titulluar “Delegimi i zgjedhjeve te algoritmi është dorëzim i politikës” të shkruar nga Emilio Carrelli dhe që lapsi.al e sjell më poshtë të plotë ngrihet shqetësimi me atë që po ndodh.
Sipas autorit sfida e vërtetë nuk është krijimi i ministrave artificialë, por trajnimi i udhëheqësve të vërtetë të aftë të meritojnë besimin e publikut.
KOMENTI I PLOTË
Dikur, politika përbëhej nga burra, gra, pasione dhe vese. Sot, në Tiranë, hapet një kapitull i ri: qeveria shqiptare ka zbuluar Diellën, një “ministre virtuale” të gjeneruar nga Inteligjenca Artificiale dhe të ngarkuar me menaxhimin e prokurimit publik. Një avatar i qeshur, i veshur me veshje tradicionale, shfaqet në portalin e-Albania me misionin për të thyer ciklin vicioz të korrupsionit. Njerëzit nuk mund ta bëjnë? Le të provojmë makinat.
Edi Rama, në qeverinë e tij të katërt, ka zgjedhur të mbështetet në një ide që luhatet midis fantastiko-shkencores dhe pragmatizmit. Diella do të analizojë të dhënat e kompanive kandidate, do të caktojë pikët dhe do të vendosë fituesit. E gjitha kjo me rigorozitetin e një algoritmi që, të paktën në letër, nuk njeh ryshfete apo favore partiake. Është një gjest i fuqishëm, i mbushur me simbolikë: Eksperimenti i parë në botë nga një ministër që nuk merr frymë, por përpunon informacion.
Por a është vërtet një avatar i mjaftueshëm për të fshirë hijen e gjatë të korrupsionit? IA, sado në dukje neutrale, është megjithatë e programuar, e trajnuar dhe e menaxhuar nga njerëz të vërtetë. Kush e kontrollon algoritmin? Çfarë të dhënash përdor dhe sipas cilave kritere? Rreziku është që problemi të zhvendoset: Jo më çanta e kaluar nën tavolinë, por manipulimi i heshtur i kodit. Po sikur softueri të kalibrohej për të favorizuar një kompani afër pushtetit? Kush do të kishte ekspertizën dhe guximin për ta zbuluar atë?
Për më tepër është çështja edhe demokratike. Një ministër, real apo virtual, nuk është thjesht një teknik. Ai ose ajo është një udhëheqës politik, i përgjegjshëm për vendimet e tij ose të saj para qytetarëve, Parlamentit dhe shtypit.
Një algoritëm nuk emocionohet, nuk turpërohet, nuk kërkon falje. Nuk voton për ligje, nuk debaton në sallë dhe nuk merr përgjegjësi morale për asnjë dështim. Diella mund të garantojë transparencë procedurale, por ai ose ajo nuk do të zëvendësojë dimensionin publik dhe politik të pushtetit.
Megjithatë, tundimi është i fortë. Nëse IA mund të zvogëlojë shpërdorimin, të eliminojë favorizimin dhe të përshpejtojë procedurat, pse të mos i jepet një rol në rritje? Sa qeveri të mbushura me skandale do të ëndërronin t’ua delegonin makinave atë që njerëzit kanë dështuar?
Eksperimenti shqiptar na detyron të përballemi me një realitet që deri vonë dukej distopi e pastër: dorëzimi i fuqisë vendimmarrëse ndaj makinave. Nëse një ministër virtual mund të menaxhojë prokurimin, pse jo një Ministër i Shëndetësisë? Apo i Arsimit? Dhe nëse Diella ka sukses, mund të shohim edhe vende të tjera të ndjekin shembullin.
Imagjinoni një të ardhme ku një “Kryeministër i Inteligjencës Artificiale” merr vendime në shkallë të gjerë bazuar në analiza të ftohta dhe të pamëshirshme të të dhënave ekonomike, sociale dhe mjedisore. Një udhëheqës pa ndjenja, pa empati, por teorikisht i pagabueshëm.
A do të ishte përparim apo dorëzim? A do të ishte një botë më efikase? Ndoshta. A do të ishte një botë më e drejtë? Jo domosdoshmërisht. Politika nuk është vetëm çështje të dhënash dhe llogaritjesh. Është arti i ndërmjetësimit, i dialogut, i dëgjimit, i të kuptuarit të nevojave të shoqërisë.
Dorëzimi i të gjitha këtyre ndaj një algoritmi do të thoshte heqja dorë nga një pjesë themelore e njerëzimit tonë. Eksperimenti shqiptar ngre një pyetje për të gjithë ne: Sa jemi të gatshëm t’i delegojmë teknologjisë? Deri në ç’masë e pranojmë që demokracia të bëhet një llogaritje?
Ndoshta sfida e vërtetë nuk është krijimi i ministrave artificialë, por trajnimi i udhëheqësve të vërtetë të aftë për të komanduar besimin, pa na detyruar të përdorim algoritmet si vijën e fundit të mbrojtjes. Sepse nëse një ditë vërtet do të qeverisemi nga IA, nuk do të jetë inteligjenca artificiale që do të ketë fituar. Ne do të jemi ata që do të kemi humbur.
Discussion about this post