Ndjesitë e njeriut në prag të vdekjes

Kujtimet e një jete që shkëlqejnë para syve si në një film. Një tunel i fundit i errët për të shkuar drejt një drite verbuese në fund. Ndjesia e të parit të vetes dhe të njerëzve të dashur nga lart teksa po fluturon jashtë trupit. Këto janë disa nga historitë që lidhen me dimensionin misterioz të vdekjes falë dëshmive të atyre që ishin shumë pranë vdekjes. Por nga çfarë varen këto përvoja?

Një studim i vogël i sapo publikuar në “Proceedings of the National Academy of Sciences” ofron një përgjigje të pjesshme dhe të mundshme. Në rrjedhën e hulumtimit që monitoroi trurin e katër njerëzve që po vdisnin në secilën fazë, u identifikua aktiviteti i trurit që duket të jetë specifik për fazat e fundit të jetës dhe që mund të shpjegojë tiparet e përbashkëta të përvojave afër vdekjes.

Megjithëse arsyeja e shëndoshë e lidh vdekjen me momentin në të cilin zemra ndalon së rrahuri në mënyrë të pakthyeshme, nga pikëpamja shkencore kufiri midis jetës dhe vdekjes është më kompleks dhe i paqartë, sepse disa studime mbi njerëzit dhe kafshët kanë treguar se aktiviteti i trurit mund të vazhdojë për disa sekonda apo edhe orë më pas. Ne ende dimë shumë pak për këtë aktivitet të trurit në pikën e vdekjes. Kjo është arsyeja pse Jimo Borjigin, një neurofiziolog në Universitetin e Miçiganit, vendosi të ndjekë me kujdes aktivitetin elektrik të trurit të katër pacientëve në koma, të lidhur me sistemin mbështetës të jetës dhe pa mundësi mbijetese.

Këta njerëz mbanin kufje EEG që regjistronin aktivitetin elektrik në shtresat e sipërme të trurit gjatë gjithë procesit të fundit të jetës, përpara se mjekët të hiqnin respiratorët, gjatë rrahjes së fundit të zemrës dhe madje edhe më pas, deri kur aktiviteti elektrik i trurit nuk ka pushuar tërësisht.

Dy pacientë përjetuan një rritje të valëve të trurit me frekuencë të lartë të quajtur valë gama, disa sekonda pasi u hoqën ventilatorët, të cilat vazhduan me intensitet të lartë për disa minuta pasi zemra pushoi së rrahuri.

I njëjti model i valëve gama mund të ndodhë kur një person kujton në mënyrë aktive një kujtim, një ëndërr ose diçka që ka mësuar, aq saqë disa neuroshkencëtarë i konsiderojnë këto lëkundje si një lloj nënshkrimi të vetëdijes.

Siç shpjegoi neurokirurgu Ajmal Zemmar për Science, valët gama mund të sinjalizojnë se zona të ndryshme të trurit punojnë në unison për të bashkuar ndjesi të ndryshme që rivendosin vetëdijen për një objekt, për shembull erën dhe zërin e një makine.

Gjetja e tyre tek njerëzit që po vdisnin mund të tregojë një shpjegim të mundshëm biologjik për tregimet e trurit që rishikon kujtimet e një jete si një film.

Fakti që vetëm dy nga katër persona e kanë përjetuar këtë shpërthim të valëve gama nuk është befasuese, pasi jo të gjithë njerëzit që janë afër vdekjes përjetojnë vizionet e përmendura më sipër. Përveç kësaj, të dy pacientët kishin një histori epilepsie, e cila mund të ketë përgatitur trurin e tyre për të përjetuar aktivitet elektrik jonormal.

Për Charlotte Martial, një shkencëtare në Universitetin e Lièges (Belgjikë), e cila është një eksperte në përvojat afër vdekjes, aktiviteti i trurit i gjetur do të ishte pjesë e një mënyre mbijetese të shkaktuar nga truri i lënë në mungesë oksigjeni, i cili përpiqet të ringjallet ndërsa duke përjashtuar çdo shenjë të jashtme të ndërgjegjes: “Mbyll derën e botës së jashtme dhe kujdeset për punët e brendshme, sepse shtëpia e tij po digjet”, shpjegon shkencëtarja.

Ky zbulim mund të përsëritet në një numër më të madh pacientësh për të kuptuar diçka më shumë për përvojën e vdekjes.