Për dekada të tëra, Bashkimi Evropian operoi me një mirëkuptim të pathënë: Gjermania merrej me paratë, Franca me ushtrinë. Tani, situata po ndryshon.
Ndërsa Gjermania synon të bëhet fuqia ushtarake mbizotëruese e Evropës, ekuilibri politik po ndryshon.
Në Francë, ka një përpjekje për të mbetur relevante, ndërsa në Poloni, riarmatimi i Gjermanisë po nxit fantazma të vjetra dhe po krijon një ndjesi se një aleancë Berlin-Varshavë, mund të jetë mënyra më efektive për ta mbajtur Rusinë larg.
“Kudo që shkoj në botë, nga vendet baltike në Azi, njerëzit po i kërkojnë Gjermanisë të marrë më shumë përgjegjësi”, tha Christoph Schmid, një ligjvënës socialdemokrat gjerman në komisionin e mbrojtjes së Bundestagut.
“Pritet që Gjermania më në fund të bëjë një hap përpara dhe të përputhë peshën e saj ekonomike me fuqinë mbrojtëse.”
Një Gjermani me ushtrinë më të madhe të Evropës, të pajisur me tanke, raketa dhe avionë luftarakë të teknologjisë së fundit, është shumë larg Bundeswehr-it të rrëmujshëm që përqeshej për moralin e ulët dhe pajisjet e vjetruara.
Kjo fuqi ushtarake është e lidhur me peshën politike dhe ekonomike – dhe Evropa do të duhet të përshtatet me një Gjermani dominuese.
Deri në vitin 2029, Gjermania pritet të shpenzojë 153 miliardë euro në vit për mbrojtje. Kjo është rreth 3.5 përqind e PBB-së, zgjerimi më ambicioz ushtarak i vendit që nga ribashkimi. Franca, në krahasim, planifikon të arrijë rreth 80 miliardë euro deri në vitin 2030.
Polonia synon të shpenzojë 186 miliardë zloty (44 miliardë euro) për mbrojtje këtë vit, e barabartë me 4.7 përqind të PBB-së — niveli më i lartë në NATO — dhe planifikon të ketë një nga ushtritë më të mëdha dhe më të pajisura në Evropë.
Realitetet fiskale po ndryshojnë gjithashtu. Me Parisin që përballet me borxhe mbi 110 përqind të PBB-së dhe një deficit mbi 5 përqind, fuqia huamarrëse e Berlinit i jep atij liri që fqinjët e tij vetëm sa mund ta kenë zili.
Polonia po lufton gjithashtu për të mbajtur nën kontroll shpenzimet publike, të përkeqësuara nga shpërthimi i shpenzimeve të mbrojtjes.
Një zyrtar i BE-së e quajti ndryshimin në potencialin ushtarak të Gjermanisë “telluric”, ose lëvizës toke. Një diplomat tjetër e tha më drejtpërdrejt: “Është gjëja më e rëndësishme që po ndodh tani në nivel të BE-së”.
Për diplomatët e Evropës, kjo rritje ngre më shumë sesa pyetje buxhetore. Ajo sfidon historinë që blloku ia ka treguar vetes prej kohësh, se kush e ruan sigurinë e tij.
Dhe kjo pyetje po bën xhiro në Bruksel, ku zyrtarët po pyesin veten se si do të jetë në të vërtetë ndërtimi i Gjermanisë “evropiane”.
Berlini ndërton gjëra të mëdha dhe lokale
Një shenjë e përgjigjes qëndron në prokurim. Berlini mbetet thellësisht mbrojtës i prerogativave të tij kombëtare në mbrojtje.
Ajo i ka rezistuar dhënies së një dore më të fortë Komisionit Evropian në blerjen e armëve dhe planifikon të mbështetet shumë në kornizat kombëtare, duke përfshirë një ligj të ri për prokurimin që do të përdorë sistematikisht nenin 346 të traktatit të BE-së.
Kjo klauzolë u lejon vendeve të anashkalojnë rregullat e konkurrencës së BE-së, për të favorizuar kontratat vendase.
Ajo qasje “Gjermania e para” tashmë po merr formë.
Dokumentet e prokurimit të brendshëm të parë nga POLITICO, tregojnë se Berlini po përgatitet të kalojë 83 miliardë euro në kontrata mbrojtjeje përmes Bundestagut deri në fund të vitit 2026.
Kjo është një rritje e paprecedentë që prek çdo fushë të forcave të armatosura, nga tanket dhe fregatat te dronët, satelitët dhe sistemet e radarëve.
Dhe kjo është vetëm faza fillestare. Pas saj qëndron një “listë dëshirash”, shumë më e madhe e Bundeswehr-it prej 377 miliardë eurosh, një plan afatgjatë që mbulon më shumë se 320 programe të reja armësh në të gjitha fushat ushtarake.
Edhe më e habitshme është se ku do të rrjedhin miliardat.
Sipas planeve të prokurimit, më pak se 10 përqind e kontratave të reja do të shkojnë te furnizuesit amerikanë – një përmbysje pas viteve në të cilat Berlini ishte një nga klientët kryesorë të mbrojtjes të Uashingtonit.
Pothuajse të gjithë pjesa tjetër do të qëndrojnë në Evropë, dhe pjesa më e madhe e saj me industrinë e mbrojtjes të Gjermanisë.
Për Evropën, kjo do të thotë që motori ekonomik i BE-së po bëhet edhe motori i saj industrial i mbrojtjes, me Berlinin që kanalizon qindra miliarda në linjat e prodhimit vendas, ndërsa Franca dhe vendet jugore mbeten të kufizuara fiskalisht.
Ky ndryshim po ndihet në Paris, ku riarmatimi i Gjermanisë shihet me një përzierje skepticizmi dhe shqetësimi.
«Në Francë, aparati mbrojtës është në thelb të sistemit», tha një zyrtar i BE-së. «Dallimi midis Parisit dhe Berlinit është se në Francë çdo zyrtar është, në fund të fundit, një zyrtar mbrojtjeje».
Pavarësisht përpjekjeve të Presidentit Francez Emmanuel Macron që nga viti 2017 për të përmirësuar marrëdhëniet franko-gjermane, mosbesimi ndaj Berlinit mbetet thellësisht i rrënjosur në qarqet franceze të mbrojtjes.
“Është në gjysmë të rrugës midis vigjilencës dhe kërcënimit”, tha një zyrtar francez i mbrojtjes për POLITICO.
“Do të jetë e vështirë të punohet me ta sepse ata do të jenë jashtëzakonisht dominues”, tha zyrtari, duke shtuar se kushti kryesor është nëse kancelari gjerman Friedrich Merz do të arrijë të mbushë boshllëqet e personelit të Bundeswehr-it.
Megjithatë, fuqia industriale dhe ekonomike e Gjermanisë është po aq shqetësuese sa edhe riarmatimi i vendit, vazhdoi zyrtari.
“Ata nuk do të kenë nevojë të pushtojnë Alsasin dhe Mozelën”, bënë shaka ata, duke iu referuar rajoneve franceze që Gjermania i pushtoi me sukses gjatë pushtimit të Francës në vitin 1940. “Ata thjesht mund ta blejnë atë.”
Përtej shqetësimit historik, zyrtarët francezë dhe evropianë pyesin veten se çfarë lloj roli gjeopolitik synon të luajë Berlini nën udhëheqjen e Merz.
«Nuk është ende e qartë se çfarë dëshiron të bëjë Merz», tha një diplomat evropian me qendër në Paris. «Gjermania do të duhet të marrë një rol më të gjerë ndërkombëtarisht, por nuk është e qartë se si».
Fërkimet e fundit mbi projektin e avionëve luftarakë të gjeneratës së ardhshme të Evropës – Sistemi i Ardhshëm i Ajrit Luftarak, ose FCAS – vetëm sa e kanë thelluar shqetësimin.
Programi prej 100 miliardë eurosh ishte menduar të ishte xhevahiri i kurorës së bashkëpunimit mbrojtës franko-gjermano-spanjoll. Por vonesat dhe grindjet se cili vend merr një pjesë më të madhe të punës, po e vënë në provë këtë partneritet deri në pikën e rrënimit.
Në javët e fundit, zyrtarët gjermanë të mbrojtjes kanë propozuar mundësi rezervë, duke eksploruar bashkëpunimin e mundshëm me Suedinë ose Mbretërinë e Bashkuar, ose duke ecur përpara vetëm me Spanjën.
Kjo perspektivë po e alarmon Parisin.
Për Francën, FCAS është më shumë një projekt politik sesa thjesht një projekt tjetër prokurimi. Është i lidhur drejtpërdrejt me pengesën e saj bërthamore, një aspekt themelor i pretendimit të saj për lidership ushtarak evropian.
Éric Trappier, CEO i Dassault Aviation, i cili do të luajë një rol udhëheqës në FCAS, ishte i drejtpërdrejtë me ligjvënësit francezë: “Nuk jam kundër projektit, por kur Gjermania thotë se do të përjashtojë Francën, a nuk ju shqetëson kjo?”
Nëse Berlini shpenzon shumë, ndërkohë që bashkëpunon kryesisht me aleatët nordikë dhe lindorë, Parisi rrezikon të humbasë rolin qendror që ka gëzuar prej kohësh në arkitekturën mbrojtëse të Evropës.
Miratimi i kujdesshëm i Polonisë
Megjithatë, jo të gjithë e shohin riarmatimin e Gjermanisë si një kërcënim. Në Varshavë, ai shihet si i nevojshëm dhe i vonuar.
“Polonia është bërë një pikë referimi ndriçuese midis aleatëve të NATO-s për sa i përket shpenzimeve ushtarake”, tha Marek Magierowski, një ish-ambasador polak në Izrael dhe Shtetet e Bashkuara.
“Rrjedhimisht, ne këmbëngulim që partnerët e tjerë të ndjekin shembullin.
Por nëse ne kujdesemi seriozisht për mbrojtjen kolektive, nuk mund të vazhdojmë të themi: ‘Ju lutem, të gjithë shpenzoni më shumë për mbrojtje. Por jo ju, Gjermani.’”
Një grup zyrtarësh polakë që folën me POLITICO shprehën pragmatizëm të ngjashëm. “Ata po ecin në drejtimin e duhur”, tha njëri prej tyre. “Nga pikëpamja jonë, mund të ishte bërë më herët, por është mirë që po ndodh.”
Por e kaluara shpesh e përgjakshme hedh një hije të gjatë.
«Duke parë historinë, një situatë ku Gjermania do të lidhte fuqinë e saj ekonomike me fuqinë ushtarake ka ngjallur gjithmonë frikë», tha Paweł Zalewski, zëvendësministri i mbrojtjes i Polonisë.
«Sot, Polonia ka ushtrinë më të madhe tokësore në Evropë dhe do të jetë një lojtar shumë i fortë në të ardhmen, kështu që planet e modernizimit të Bundeswehr-it duhet të merren në kontekst. Të gjitha vendet evropiane po riarmatosen».
Zalewski theksoi se përforcimi i Gjermanisë vjen ndërsa Uashingtoni sinjalizon një zvogëlim të pranisë së saj evropiane. “Një rritje e forcës ushtarake të Gjermanisë është një përgjigje e natyrshme”, tha ai. “Vendet kryesore që mbrojnë krahun lindor do të jenë Polonia dhe Gjermania.”
Megjithatë, kujtimet e vjetra shuhen me vështirësi në Varshavë, si nga lufta, ashtu edhe nga politika e bashkëvarësisë ekonomike me Rusinë e ndjekur nga ish-kancelarja Angela Merkel.
“Ne gjithashtu kujtojmë qëndrimin pro-rus të Merkelit”, tha Zalewski. “Ne po i bëjmë thirrje Gjermanisë të tregojë se sa fort do ta mbrojë rendin ndërkombëtar kundër Rusisë. Ekziston nevoja për verifikim të vazhdueshëm. Ne nuk po harrojmë asgjë.”
Magierowski e reflektoi këtë shqetësim. “Jam më i shqetësuar për lidhjet tregtare midis Gjermanisë dhe Rusisë, të cilat janë ende mjaft të gjalla, dhe për presionin në rritje në Berlin për t’u rikthyer në normalitet pas luftës në Ukrainë.”
Kjo linjë më e butë ndaj Rusisë është më e dukshme brenda Alternativës së ekstremit të djathtë për Gjermaninë (AfD), tani partia e dytë më e madhe në vend.
«Kur mendojmë për AfD-në dhe nëse ata mund të fitojnë pushtet ose bashkëpushtet në qeveritë e ardhshme gjermane, kjo është një shqetësim», tha një zyrtar polak.
«AfD është pro-Putin dhe ka një program që flet për rifitimin e një pjese të territorit polak. Ne nuk mund ta hapim këtë diskutim në Evropë. Lufta e Dytë Botërore filloi sepse Gjermania ishte e pakënaqur me rezultatet e Luftës së Parë».
Një qendër graviteti në ndryshim
Të marra së bashku, rritja e shpejtë e fuqisë së Gjermanisë dhe reagimet e përziera të partnerëve të saj nxjerrin në pah se si qendra e gravitetit të Evropës po lëviz drejt lindjes.
Fuqia ekonomike e kontinentit tani po transformohet në atë ushtarako-industriale, ndërsa Franca i përmbahet kartës së saj bërthamore dhe Polonia po shndërrohet në një peshë të rëndë konvencionale në krahun lindor të NATO-s.
Në Bruksel, ky riorganizim paraqet një provë: A mund ta kanalizojë BE-ja këtë vrull në struktura të përbashkëta, apo do ta thellojë fragmentimin e mbrojtjes së bllokut?
Për momentin, ndërtimi i Berlinit shihet si një kthim në përgjegjësi dhe jo si një përpjekje për dominim. Por edhe mbështetësit pranojnë se shkalla e ndryshimit është e vështirë të kuptohet.
«Pa dyshim, mund të jetë e frikshme», tha një diplomat i BE-së. «Por Gjermania ka koalicione. Është në BE dhe NATO – dhe shumë gjëra mund të ndodhin ndërkohë»./ Politico.
Discussion about this post