Yevgeny Prigozhin, 62-vjeçari, ish-kriminel i vogël, i kthyer në miliarder me restorantet, kryekomandant lufte, ka trajtuar shumë detyra të vështira gjatë viteve si rregullues i Kremlinit: nga mbështetja e sundimtarëve kleptokratë, autoritarë afrikanë deri te pushtimi i qytetit ukrainas të Bakhmutit.
Tani, pas një rebelimi të dështuar që sfidoi ushtrinë ruse dhe i dha Presidentit Vladimir Putin një krizë të madhe politike, Prigozhin qëndron në greminën e detyrës së tij më të frikshme deri më tani:
Qëndrimi i gjallë. Ose qëndrimi jashtë burgut. Ose të dyja.
Katër ditë pasi trupat e tij Wagner marshuan drejt Moskës, më pas u tërhoqën pas një marrëveshjeje të ndërmjetësuar pjesërisht nga i forti bjellorus Alyaksandr Lukashenka, vendndodhja e Prigozhin ishte ende e paqartë.
Prigozhin ishte në Bjellorusi, tha Lukashenka më 27 qershor, megjithëse nuk kishte asnjë konfirmim të pavarur për këtë.
Putin ka thënë në procesverbal duke thënë se e vetmja gjë që nuk mund ta falë është tradhtia. Ai e ka mbështetur këtë gjatë viteve përmes dhunës, ndonjëherë vdekjeprurëse, ndaj atyre që ai beson se i janë drejtuar atij ose ndaj kombit.
Në mëngjesin e 24 qershorit, pasi forcat e Prigozhin kishin marrë selinë e distriktit ushtarak jugor të Rusisë në Rostov-on-Don, Putin denoncoi aleatin e tij të mëparshëm si “tradhtar” dhe përcolli një paralajmërim të ashpër për pasojat e afërta.
“Si rregull i përgjithshëm, Putini nuk i lejon tradhtarët të largohen lehtë. Kështu që unë do të imagjinoja që ditët e Prigozhin janë të numëruara,” tha Thomas Graham, i cili shërbeu si drejtor i Rusisë në Këshillin e Sigurisë Kombëtare të Shtëpisë së Bardhë në mesin e viteve 2000.
“Po të isha Prigozhin, do të shikoja vazhdimisht mbi supe”, tha ai për Radion Evropa e Lirë. “Bjellorusia nuk do të ishte vendi më i sigurt për të qenë.”
Nën udhëheqjen e Putinit, shërbimet speciale ruse kanë kryer atentate kundër “tradhtarëve” në tokë të huaj, duke përfshirë vendet perëndimore.
Aleksandr Litvinenko, një ish-oficer i Shërbimit Federal të Sigurisë që vdiq në Londër pasi u ekspozua ndaj një izotopi shumë radioaktiv, dhe Sergei Skripal,në MB nga një agjent nervor i epokës sovjetike, janë dy nga shembujt më të njohur.
Bjellorusia, një aleate ruse, do të ishte edhe më e lehtë për agjentët rusë të depërtonin.
Por synimet e Kremlinit ose ato të agjencive ruse të inteligjencës — ku Prigozhin besohet se ka aleatë dhe mbështetës — mbeten të paqarta.
Shërbimi Federal i Sigurisë, i njohur si FSB, tha më 27 qershor se po hiqte akuzat penale të “marrëveshjes së armatosur” kundër anëtarëve të Prigozhin dhe Wagner.
Duke pasur parasysh retorikën e ashpër të Putinit dhe dënimin e tij historik të tradhtarëve, disa ekspertë thanë se kjo dukej të ishte një shenjë dobësie.
Aleatët dhe mbështetësit e Putinit, megjithatë, kanë thënë se shtypja e rebelimit të Wagnerit do të kishte qenë shumë më keq për Rusinë dhe për presidentin, mbështetja publike e të cilit – e bazuar në ruajtjen e stabilitetit dhe prosperitetit – ka filluar të rrëshqasë mes pushtimit të ashpër të Ukrainës.
Nga ana e tij, Prigozhin nuk është parë që nga mbrëmja e 24 qershorit, ku mbështetësit bënë selfie dhe pozuan përkrah SUV-it të tij teksa largohej nga qyteti i Rostov-on-Don.
Ai postoi një mesazh audio në kanalin e tij Telegram më 26 qershor duke thënë se Lukashenka kishte arritur “për të gjetur zgjidhje për t’i mundësuar grupit Wagner të vazhdojë punën e tij në një mënyrë ligjore”. Ai nuk ka treguar vendndodhjen e tij.
Lukashenka, duke folur një ditë më vonë me oficerët ushtarakë bjellorusë në Minsk, tha se Prigozhin kishte mbërritur në vend.
Po atë ditë, një avion biznesi privat i përdorur më parë nga Prigozhin u ul në një bazë ajrore ushtarake jashtë kryeqytetit bjellorus, Minsk. Radio Evropa e Lirë nuk mund të konfirmojë nëse lideri mercenar ishte në të.
“Gjëja e fundit që dëshiron të bëjë [Prigozhin] është të shkojë në Bjellorusi dhe të heqë dorë nga kontrolli i Wagnerit,” Dmitri Alperovitch, një ekspert i Rusisë dhe kryetar i Silverado Policy Accelerator, një institut me bazë në Uashington tha në një podcast të 26 qershorit. “Unë nuk jam i sigurt se kështu do të luhet në të vërtetë.”
Edhe nëse prania e Prigozhin në Bjellorusi konfirmohet, pyetja më e madhe është nëse ai do të qëndrojë atje apo do të shkojë në një vend tjetër — për shembull, në një nga disa vende afrikane ku kompanitë e tij dhe ushtarët e tij kanë pasur operacione biznesi prej vitesh.
Olga Romanova, një komentatore politike dhe ish-gazetare ruse, dyshoi se Prigozhin do të qëndronte në Bjellorusi për shkak të shqetësimeve të sigurisë.
“Unë mendoj se ai do të largohet nga Bjellorusia në mënyrë shumë të qetë dhe do të dalë papritmas diku në Afrikë, nëse ai del fare,” tha ajo për Current Time, rrjeti në gjuhën ruse i drejtuar nga RFE/RL në bashkëpunim me Zërin e Amerikës. “Nuk mendoj se Prigozhin do të jetojë gjatë. Ai definitivisht nuk do të mbijetojë deri në fund të vitit.”
Si do të arrinte ai në Afrikë është një pyetje tjetër.
Shtetet e Bashkuara kanë sanksionuar grupin mercenar, si dhe një mori kompanish dhe individësh të lidhur, për “ndërhyrje dhe destabilizimin e vendeve në Afrikë, kryerjen e abuzimeve të gjera të të drejtave të njeriut dhe përvetësimin e burimeve natyrore”.
Vetë Prigozhin u padit nga Shtetet e Bashkuara në 2018 për ndërhyrje të dyshuar në zgjedhjet presidenciale të SHBA dy vjet më parë.
Kjo do ta bënte të vështirë për të fluturimin në Afrikë, madje edhe me avionin e tij privat.
Ngjitja e Prigozhin ka qenë meteorike: duke u ngritur nga një shitës hot-dog në Shën Petersburg në një miliarder të fuqishëm që kujdeset për ngjarjet bujare të Putinit, më pas drejton një forcë mercenare të sanksionuar nga shteti, aktive në Afrikë dhe Lindjen e Mesme.
Biznesmeni e ktheu fokusin e tij në Ukrainë vitin e kaluar ndërsa pushtimi i Rusisë ishte i vështirë, pjesërisht mes mungesës së fuqisë punëtore. Ai forcoi numrin e Wagner-it me të dënuarit nga burgjet ruse dhe i hodhi ata në sulmin ndaj Bakhmutit, duke pushtuar kryesisht qytetin në maj, fitorja e parë e madhe ruse në 10 muaj.
I nxitur nga një fitore pirrike në Bakhmut që ai tha se u kushtoi jetën rreth 20,000 luftëtarëve Wagner, Prigozhin kritikoi udhëheqjen ushtarake të Rusisë, duke e akuzuar atë për keqmenaxhimin e përpjekjeve të luftës dhe ndalimin e furnizimeve për Wagner.
Putin, ndoshta nga frika e autonomisë së Prigozhin dhe popullaritetit në rritje, ra dakord të sillte forcat e Wagner nën kontrollin e drejtpërdrejtë të Ministrisë së Mbrojtjes deri më 1 korrik. Shumë ekspertë thonë se ky ishte një faktor kryesor në nxitjen e rebelimit.
Prigozhin e pa dekretin si një “kërcënim ekzistencial” për perandorinë e tij të biznesit, tha Catrina Doxsee, një eksperte në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare, gjatë një podkasti të 26 qershorit. E ardhmja e vetë Grupit Wagner është e paqartë. Ministria e Mbrojtjes tha se luftëtarët e grupit do t’i dorëzonin ushtrisë pajisjet e tyre ushtarake. Putin gjithashtu u ankua publikisht se Wagner kishte marrë 80 miliardë rubla, ose rreth 1 miliard dollarë, gjatë vitit të kaluar në financim shtetëror.
Disa burra që kanë luftuar për Wagner thanë se nuk do të pranonin kurrë të shërbenin nën komandën e rregullt të Ministrisë së Mbrojtjes.
Megjithëse Lukashenka pretendoi se ai ndërhyri për të zgjidhur rebelimin, ekspertët thanë se ai mund të kishte qenë thjesht një lajmëtar i sjellë për të kursyer Putinin nga sikleti i negociatave me një rebel.
Zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov u duk se mbështeti pretendimin e Lukashenkës, duke thënë se udhëheqësi bjellorus dhe Prigozhin njiheshin prej 20 vitesh.
Ndërsa Lukashenka në vitin 2020 arrestoi dhe dëboi më shumë se 30 anëtarë të Wagner që ai i akuzoi se kërkonin të nxisnin trazira, ai mund të dëshirojë t’i mbajë ata për nevojat e tij këtë herë, thanë ekspertët.
Luftëtarët Wagner — të cilët mund të numërojnë deri në 25,000 — konsiderohen si disa nga më me përvojë në ushtrinë ruse.
“Nëse komandantët e tyre vijnë tek ne dhe na ndihmojnë [dhe] na thonë se çfarë është e rëndësishme tani…kjo është e paçmueshme,” tha Lukashenka më 27 qershor.
Bjellorusia nuk ka nevojë të frikësohet nga prania e papritur e Wagnerit në vend, tha ai, sepse ai qeveria “do t’i vëzhgojë me vëmendje”.
Lukashenka “mund të jetë duke luajtur lojën e tij” me këtë marrëveshje, tha Mark Katz, një specialist për Rusinë në Universitetin George Mason pranë Uashingtonit, DC
“Të kesh Prigozhin në Bjellorusi është një shkallë e caktuar levash,” i tha ai Radios Evropa e Lirë. Lukashenka nuk është “kukull e Putinit”.
Katz tha se marrëveshja u arrit aq shpejt dhe se Lukashenka, Putin dhe Prigozhin janë aq dyshues ndaj njëri-tjetrit, saqë mund të zhbëhet. Ishte gjithashtu shumë e mundur që Prigozhin të vritej brenda disa muajsh, tha ai.
“Mundësia që këta djem të kthehen kundër njëri-tjetrit është shumë e lartë,” tha Katz. “Ka një përzierje të lakmisë dhe frikës në punë këtu nga ana e të gjithë aktorëve kryesorë. Asnjëri prej tyre nuk mund t’i besojë njëri-tjetrit.”
Është e paqartë nëse forcat Wagner do të ndjekin Prigozhin në Bjellorusi nëse lideri mercenar vendos të qëndrojë atje. Prigozhin pohoi se vetëm rreth 2 përqind e luftëtarëve të tij ishin të gatshëm të nënshkruanin një kontratë me Ministrinë e Mbrojtjes.
Duke folur në televizionin shtetëror më 26 qershor, Putin bëri një hap të vështirë për të joshur burrat e Wagnerit që të braktisin Prigozhin dhe t’i bashkohen forcave të armatosura ruse, e cila ende po përballet me çështje të fuqisë punëtore në Ukrainë.
Ka raporte se regjimi i Lukashenkës ka filluar të ndërtojë një kamp për deri në 8,000 luftëtarë Wagner në Osipovichi në qendër të vendit.
“Është e vështirë për mua të imagjinoj se Putini do ta lejojë Prigozhin të vendoset në Bjellorusi me luftëtarët e tij”, tha Graham. “Pse Prigozhin nuk mund të bëjë nga Bjellorusia atë që bëri nga Ukraina lindore?”
Lukashenka “nuk mund ta mbrojë atë,” tha ai./REL
Discussion about this post