Aktivistja mjedisore Liz O’Neill nuk i përbuz fjalët e saj për nxitjet e gjeneve – gjenerata e ardhshme e teknologjisë së modifikimit gjenetik (GM).
“Është jashtëzakonisht shqetësuese,” thotë drejtori i grupit të presionit anti-GM në Mbretërinë e Bashkuar, GM Freeze. “Të lëshosh diçka që është krijuar posaçërisht në një laborator për të luftuar natyrën dhe të përhapet pa përjashtim brenda popullatave të egra, është arrogante e jashtëzakonshme.
“Dhe sapo xhindi të dalë nga shishja, nuk mund ta fusësh përsëri”.
Mënyra se si gjen drejton punën tingëllon si diçka nga një roman fantastiko-shkencor, por ato tashmë po përdoren në teste laboratorike. Është diçka e ndërlikuar, por këtu është një shpjegim i thjeshtë.
Ndërsa GM standard prezanton një gjen të ri, të modifikuar nga laboratori në një organizëm, teknologjia e nxitjes së gjeneve shkon një fazë më tej. Ai prezanton një nxitje gjenesh – një gjen i krijuar në laborator që gjithashtu mund të përsëritet automatikisht – që synon dhe heq një gjen specifik natyror.
Kështu funksionon: nëse një kafshë (prindi A) që përmban një nxitje gjenesh bashkohet me një që nuk ka (prindi B), atëherë në embrionin formues që fillon të kombinojë materialin e tyre gjenetik, nxitja e gjeneve të prindit A shkon menjëherë në puna.
Ai njeh versionin natyror të gjenit të vetvetes në kromozomin e kundërt nga prindi B dhe e shkatërron atë, duke e shkëputur atë nga zinxhiri i ADN-së. Më pas, kromozomi i prindit B riparohet vetë – por e bën këtë, duke kopjuar diskun e gjeneve të prindit A.
Pra, embrioni, dhe pasardhësit që rezultojnë, janë të garantuar të kenë nxitjen e gjeneve, në vend të një shans 50% me GM standard – sepse një embrion merr gjysmën e gjeneve të tij nga secili prind.
Gërshërë gjenetike
Disqet e gjeneve krijohen duke shtuar diçka të quajtur Crispr, një sekuencë e programueshme e ADN-së, në një gjen. Kjo i thotë që të synojë versionin natyral të vetvetes në ADN-në e prindit tjetër në embrionin e ri. Ngasja e gjeneve gjithashtu përmban një enzimë që bën prerjen aktuale.
Pra, cili është qëllimi i një teknologjie kaq komplekse? Shpresohet që nxitjet e gjeneve mund të përdoren për të reduktuar në masë të madhe numrin e mushkonjave malariale dhe dëmtuesve të tjerë ose specieve pushtuese.
Ky proces është më efektiv se ADN-ja standarde, sepse pasi çdo pasardhës ka tiparin gjenik të futur, ai përhapet shumë më shpejt dhe më tej.
Një organizatë në krye të kësaj është Target Malaria, e cila ka zhvilluar shtytje gjenesh që ndalojnë mushkonjat të prodhojnë pasardhës femra. Kjo është e rëndësishme për dy arsye – vetëm femrat kafshojnë, dhe pa femra, numri i mushkonjave do të bjerë.
Qëllimi kryesor është të zvogëlohet në masë të madhe numri i njerëzve që vdesin nga malaria – nga të cilët fatkeqësisht ishin 627,000 në vitin 2020, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë.
Mund të zvogëlojë gjithashtu ndikimin ekonomik të sëmundjes. Me 241 milionë raste në vitin 2020, kryesisht në Afrikë, malaria vlerësohet t’i kushtojë kontinentit 12 miliardë dollarë (9.7 miliardë £) në reduktim të prodhimit ekonomik çdo vit.
Efekti financiar i specieve pushtuese – çdo gjë, nga kallamishtet, te peshku luan, gjarpërinjtë kafe, mizat e frutave, muskujt e zebrës dhe barishtet japoneze – është edhe më i lartë. Ato i kushtojnë SHBA-së dhe Kanadasë 26 miliardë dollarë (21 miliardë £) në vit, sipas Qendrës Kombëtare të Informacionit të Specieve Invazive të Departamentit Amerikan të Bujqësisë. Në nivel global, ai e vendos ndikimin në 1.29 trilion dollarë gjatë 50 viteve të fundit.
Megjithatë, aktivistët si Liz O’Neill thonë se rreziqet e pasojave të paparashikuara, të tilla si nxitja e gjeneve që çon në mutacione të dëmshme dhe të paparashikuara dhe efekte të dëmshme, janë shumë të larta.
“Disqet e gjeneve janë GM me steroide të mbingarkuara,” thotë ajo. “Çdo shqetësim që dikush do të kishte në lidhje me përdorimin e çdo modifikimi gjenetik është në mënyrë eksponenciale më shqetësuese kur flitet për nxitjet e gjeneve për shkak të asaj se sa larg dhe gjerësi janë krijuar për t’u përhapur”.
New Tech Economy është një seri që eksploron se si inovacioni teknologjik është vendosur për të formësuar peizazhin e ri ekonomik në zhvillim.
Megjithatë, ndërsa teknologjia nuk është autorizuar ende për përdorim në të egra, nuk ka ndalime kundër vazhdimit të kërkimeve laboratorike në të. Pas një debati serioz në vitin 2018, Konventa e Kombeve të Bashkuara për Biodiversitetin vendosi që kjo mund të vazhdojë.
Dr Jonathan Kayondo është një hetues kryesor për Target Malaria në Ugandë. Ai thekson se shtysat natyrore të gjeneve tashmë ekzistojnë – dominojnë ose “gjene egoiste” që tejkalojnë ato më të dobëta. Ai gjithashtu thekson se në vazhdimin e zhvillimit të nxitjeve të gjeneruara të gjeneve, siguria mbetet shqetësimi kryesor.
“Malaria është një nga sëmundjet më të vjetra në planet dhe pavarësisht përpjekjeve për dekada, një fëmijë ende vdes nga malaria çdo minutë”, thotë ai.
“Përqasjet inovative nevojiten urgjentisht pasi si mushkonja e malaries ashtu edhe paraziti i malaries po bëhen gjithnjë e më rezistent ndaj metodave aktuale. Qasjet e nxitjes së gjeneve mund të jenë pjesë e një qasjeje të integruar për të luftuar malarien, duke plotësuar ndërhyrjet ekzistuese.”
Dr Kayondo shton se Target Malaria po vazhdon të testojë disqet e gjeneve te mushkonjat në Imperial College në Londër dhe në firmën kërkimore italiane, Polo GGB.
Ai shton: “Projekti po ecën hap pas hapi dhe në çdo fazë po vlerësohet siguria e teknologjisë.
“Këshilla e jashtme shkencore dhe vlerësimi i pavarur i rrezikut të jashtëm janë duke u kërkuar për çdo fazë dhe fazë të hulumtimit, dhe projekti nuk do të vazhdojë më tej nëse provat e një shqetësimi për shëndetin e njerëzve, kafshëve ose sigurinë mjedisore e bëjnë teknologjinë të papranueshme për komunitetet pjesëmarrëse dhe kombëtare. qeveritë.”
Një nga zhvilluesit pionierë në botë të disqeve të gjeneve është biologu amerikan Kevin Esvelt, një asistent profesor në Institutin e Teknologjisë në Massachusetts. Ai së pari doli me teknologjinë në vitin 2013.
Profesor Esvelt thotë se siguria është shqetësimi kryesor dhe po ndërtohet në teknologjinë më të fundit të gjeneve.
“Duke pasur parasysh potencialin e nxitjeve të gjeneve për të ndryshuar popullata të tëra të egra dhe për rrjedhojë ekosistemet, zhvillimi i kësaj teknologjie duhet të përfshijë masa mbrojtëse të forta dhe metoda kontrolli”, thotë ai.
Profesor Esvelt shton se kjo teknologji po ofrohet nga diçka që quhet “zinxhiri i margaritës”. Kjo është ajo ku një shtytje e gjeneve është projektuar për t’u bërë inerte pas disa brezash. Ose përgjysmimi i përhapjes së tij çdo brez derisa përfundimisht të ndalet.
Duke përdorur këtë teknologji, ai thotë se është e mundur të kontrollohet dhe izolohet përhapja e nxitjeve të gjeneve.
“Një qytet mund të lëshojë organizma GM me kufijtë e tij për të ndryshuar popullsinë lokale [të një organizmi të caktuar] duke ndikuar minimalisht në qytetin fqinj,” thotë ai.
Discussion about this post