Drejtori i Urgjencës Kombëtare Skënder Brataj, ka analizuar efektet afatgjata të Covid-19.
Fillimisht Brataj shpjegon disa përvoja të pacientëve të prekur nga koronavirusi.
“Të jetosh me Covid”, shkruan Brataj, ndërsa sqaron sindromat e ndryshme të shkaktuara nga kjo sëmundje, të cilat sipas tij shpjegojnë edhe efektet afatgjata të infeksionit.
Mjeku shprehet se disa njerëz mund të kenë më shumë se një sindromë njëkohësisht dhe diagnostikimi i tyre është thelbësor për një aktivizim korrekt të mënyrave të trajtimit dhe asistencës post Covid-19.
“Rishikimi thekson se ekziston mundësia që simptomat e përshkruara nga pacientët edhe në studime të tjera, mund të jenë për shkak të sindromave të ndryshme të shkaktuara nga Covid-19: Sindroma pas terapisë intensive, sindroma nga lodhja post-virale, sindroma Long Covid”, shrkuan Brataj.
Më tej ai thekson rëndësinë e diagnostikimit të këtyre sindromave pos-koronavirus, për të cilat thotë se duhet të njihen nga shërbimet shëndetësore dhe punëdhënësit.
“Njohja në kohë do të lehtësonte qasjen e këtyre pacientëve për nevojën e mbështetjes ndaj tyre dhe do të ofronte bazën për planifikimin e shërbimeve të përshtatshme për ata. Edhe pse është shumë herët për të dhënë një përkufizim të saktë, një udhëzues është i nevojshëm për të arritur një konkluzion dhe për të vlerësuar të dhënat klinike në vazhdimësi.
Njerëzit përjetojnë një gamë të gjerë të simptomave luhatëse, multisistemike që duhet të njihen. Një temë e zakonshme është që simptomat lindin në një sistem fiziologjik dhe pastaj zvogëlohen vetëm për t’u manifestuar në një mënyrë tjetër në kohë”, thotë ai.
Reagimi i plotë:
LONG COVID-19!
*Sindroma të ndryshme të shkaktuara nga Covid-19 shpjegojnë efektet afatgjata të infeksionit.
“Long Covid” përdoret zakonisht në anglisht për të shpjeguar efektet e zgjatura në kohë të sëmundjes nga Covid-19.
Çdo ditë shfaqen prova të reja, të cilat rezultojnë të pa mjaftueshme për të pasur një model “përkufizimi” të saktë të kësaj gjendjeje.
Instituti Kombëtar i Kërkimit Shëndetësor (NIHR) në Angli ka bërë një revizion atipik, pasi ka parashikuar bashkëpunimin e espertëve dhe një grupi pazientësh.
Kur merren parasysh provat, është me të vërtetë e rëndësishme ti ruash në vend që të sintetizosh dhe të shikosh prespektiva të ndryshme (epidemiologë, kërkues shkencorë, politikëbërës, profesionistë dhe pacientë), duke shënuar dhe raportuar kur ka mospërputhje midis hipotezave të ndryshme.
-Të jetosh me Covid-19: Përvoja e Julias
Disa përvoja të pacientëve raportohen për rishikim; dikush thekson rëndësinë e të qenit në gjendje për të ndarë përvojën tuaj me të tjerët.
Përvoja është e Julias, e cila për fat të keq nuk mund të konsiderohet paradoksale ose unike:
“Pesë ditë pas bllokimit u zgjova natën dhe mendova” Oh! Unë kam një dhimbje të fytit … Shpresoj të mos jetë virusi. “Dhimbja e fytit vazhdoi për ditët e ardhshme së bashku me dhimbje stomaku dhe një ndjenjë të mbinxehjes pas çdo aktiviteti fizik, megjithëse temperatura ime ishte e lartë, por jo ethe. Pesë ditë pas fillimit të simptomave të mia, burri më njoftoi se ai kishte humbur shijen dhe nuhatjen. “Epo, kështu është” mendova, “duhet të jetë virusi.” Asnjë test nuk kishte në dispozicion në atë moment për të konfirmuar ose përjashtuar sëmundjen.
Nga java e katërt fillova të kem dhimbje gjoksi dhe më pas gulçim, gradualisht simptoma të tjera u zhvilluan duke përfshirë gojën e thatë, dhembjen e gjuhës, dhimbjen e kyçeve, lodhjen, skuqjen dhe takikardinë. Javët ishin të frikshme dhe njëpasnjëshme, ndërsa simptomat luhateshin.
Vetëm në mes të qershorit, kur gjeta grupin në Facebook të Long Covid, kuptova se nuk isha vetëm, mijëra njerëz ishin në të njëjtën situatë. Njohja e këtij grupi më ka ndihmuar jashtëzakonisht shumë.
Pas gati 6 muajsh fillova të ndiej një farë përmirësimi, por edhe nëse bëja diçka distante ktheheshin përsëri simptomat. Nuk mund t’i mbijetoja kësaj pa dashurinë dhe mbështetjen e burrit dhe familjes.
-Më shumë sindroma nga Covid-19 të ndryshme midis tyre
Rishikimi i cituar më sipër sjell një referim të saktë të një studimi italian, të kryer mbi personat që kanë dalë nga një spital në Romë, në të cilin u theksua se:
- 87% e tyre përjetuan të paktën një simptomë 60 ditë pas fillimit të Covid-19
- 55% e personave kishin tre ose më shumë simptoma midis të cilave lodhjen (53%), vështirësi në frymëmarrje (43%), dhimbjen artikolare (27%) dhe dhimbje gjoksi (22%).
- 40% thanë se kishin një cilësi më të keqe të jetës.
Rishikimi thekson se ekziston mundësia që simptomat e përshkruara nga pacientët edhe në studime të tjera, mund të jenë për shkak të sindromave të ndryshme të shkaktuara nga Covid-19:
- Sindroma pas terapis intensive.
- Sindroma nga lodhja post-virale
- Sindroma Long Covid
- Disa njerëz mund të kenë më shumë se një sindromë njëkohësisht.
-Diagnostikimi i tyre është thelbësor për një aktivizim korrekt të mënyrave të trajtimit dhe asistencës post Covid-19.
-Long Covid: konkluzioni i studimeve, reflektimet dhe sugjerimet
Ekziston një “perceptim” aktual dhe i përhapur që njerëzit e sëmurë nga Covid-19 ose shërohen, ose shtrohen në spital ose vdesin brenda një periudhe të caktuar kohe.
Po bëhet gjithnjë e më e qartë se për shumë njerëz që kanë kaluar Covidin ekziston një mënyrë më e ndërlikuar dhe e veçantë për arsye të kohëzgjatjes së simptomave nga sëmundja Covid-19!
Prandaj është shumë e rëndësishme vendosja e një diagnoze të këtyre sindromave post-koronavirus, e cila duhet të njihet nga shërbimet shëndetësore dhe punëdhënësit. Njohja në kohë do të lehtësonte qasjen e këtyre pacientëve për nevojën e mbështetjes ndaj tyre dhe do të ofronte bazën për planifikimin e shërbimeve të përshtatëshme për ata. Edhe pse është shumë herët për të dhënë një përkufizim të saktë, një udhëzues është i nevojshëm për të arritur një konkluzion dhe për të vlerësuar të dhënat klinike në vazhdimësi.
Njerëzit përjetojnë një gamë të gjerë të simptomave luhatëse, multisistemike që duhet të njihen. Një temë e zakonshme është që simptomat lindin në një sistem fiziologjik dhe pastaj zvogëlohen vetëm për t’u manifestuar në një mënyrë tjetër në kohë.
Suportimi i komunitetit duhet të karakterizohet së bashku me kurimin spitalor. Ka ndikime të rëndësishme psikologjike dhe sociale, të cilat nëse nuk menaxhohen mirë, do të kenë pasoja afatgjata për individët dhe për shoqërinë.
Shërbimet shëndetësore dhe të ndihmës sociale nuk janë të pajisura për të mbështetur njerëzit që bashkëjetojnë me Covid-19. Nevojitet informacion dhe trajnim i personelit për efektet post Covid në vazhdim. Ekziston një nevojë urgjente për të kuptuar më mirë vazhdimin e simptomave dhe për të siguruar pritshmëri reale në progresion për këta pacientë.
Shumë pacientë vazhdojnë të kenë simptoma nga Covid-19 për një kohë të gjatë. Ato ndikojnë në cilësinë e jetës së tyre, prandaj duhen suportuar në vazhdimësi.
Veçanërisht marin një rëndësi të veçantë pacientët me këto probleme ti drejtohen menjëherë mjekut të familjes, mjekut psikiatër, psikologut dhe shërbimeve sociale.
Dr. Skender Brataj
