‘Krizë e madhe dhe e vështirë’ – kjo është gjithçka që mund të dëgjohej nga zyrtarët në Beograd pasi përfaqësuesi i lartë në Bosnje dhe Hercegovinë anuloi dy vendime anti-Dayton nga Banja Luka.
Ky vlerësim ka dalë nga presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, i cili ka shtuar se “nuk do të komentojë më për këtë”.
Asambleja Kombëtare e Bosnjës dhe Hercegovinës entiteti Republika Srpska (RS) vendosi më parë se vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Bosnje dhe Hercegovinës dhe Përfaqësuesit të Lartë nuk do të zbatohen më në territorin e saj.
Në pyetjen e RSE-së se si i komentojnë vendimet e Banja Lukës dhe reagimet e përfaqësueses së lartë dhe nëse planifikojnë të përfshihen në qetësimin e situatës, nga Qeveria e Serbisë dhe Presidenca deri në përfundimin e këtij teksti nuk ka asnjë përgjigje.
Në vitin 2006, Beogradi dhe Banja Luka nënshkruan Marrëveshjen për vendosjen e marrëdhënieve të veçanta paralele.
Dy dekada më vonë, lidhjet janë zhvilluar në të gjitha drejtimet – nga festa e përbashkët e “bashkimit serb”, përmes Ligjit për ruajtjen e alfabetit cirilik dhe programeve dhe teksteve të përbashkëta shkollore, deri te bashkëpunimi në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes.
Çfarë mund të bëjë Vuçiç?
Profesori në Universitetin Regent në Londër, Neven Angjeliç, i tha Radios Evropa e Lirë se presidenti serb Aleksandar Vuçiç do të përpiqet të mos ndërhyjë për aq kohë sa të jetë e mundur.
“Kur ka presion mbi të nga nacionalistët më të mëdhenj brenda Serbisë dhe nga Republika Srpska për të bërë diçka si lideri i supozuar i të gjithë serbëve, ai do të duhet të paraqitet sikur po bën diçka,” tha Angjeliç.
Megjithatë, ai beson se Vuçiç nuk mund të bëjë shumë në këtë moment.
“Me fjalë të tjera, ai mund të përpiqet të arsyetojë me njerëzit udhëheqës në Republika Srpska në një farë mënyre,” thotë Angjeliç.
Ai shton se për shkak të situatës në botë, në radhë të parë në Ukrainë, Aleanca Perëndimore është shumë e kujdesshme dhe nuk do të injorojë sfidat siç është aludimi i mosbindjes brenda Bosnjë-Hercegovinës.
Për shkak të agresionit rus kundër Ukrainës fqinje, e cila hyri në vitin e dytë, vendet kryesore perëndimore janë bërë më të ndjeshme ndaj sfidave të stabilitetit në Evropë, si Bosnja dhe Hercegovina dhe marrëdhëniet midis Serbisë dhe Kosovës.
Neven Angjeliç nga Universiteti Regent në Londër vlerëson se interesi primar i Vuçiçit dhe i shumicës së shoqërisë në Serbi është që të mos e pranojnë faktin se Kosova është shtet i veçantë.
“Në këtë aspekt, ata janë të gatshëm të paguajnë, pra të ofrojnë një politikë të caktuar ndaj Bosnjë-Hercegovinës, e cila kërkohet prej tyre”, beson Angjeliç.
Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia në vitin 2008 dhe që nga viti 2011 ka pasur një dialog për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës nën kujdesin e Bashkimit Evropian.
Çfarë tha Vuçiç?
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, e ka vlerësuar këtë në Bosnje dhe Hercegovinë entiteti Republika Srpska në mes të një krize të madhe dhe të vështirë dhe tha se ai nuk do të bëjë asnjë deklaratë të mëtejshme.
Më 2 korrik, ai i tha televizionit Prva se po fliste me Presidentin e Bosnje-Hercegovinës. të entitetit të Republika Srpska Milorad Dodik dhe me shumë aktorë dhe njerëz në Republika Srpska.
“Kam frikë se të huajt kanë vendosur të bëjnë shumë fort”, tha Vuçiç.
Çfarë e përkeqësoi situatën?
Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska vendosi më 27 qershor që vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Bosnjë dhe Hercegovinës nuk do të zbatohen më në territorin e RS. Propozues të këtij ligji ishin Presidenti i RS Milorad Dodik, deputetë dhe qeveria e RS.
Pak më herët, më 21 qershor, Asambleja Kombëtare e RS-së vendosi që vendimet e Përfaqësueses së Lartë të mos botohen në Fletoren Zyrtare, gjë që është kusht për hyrjen në fuqi të një ligji apo hyrjen në fuqi të një vendimi.
Më 1 korrik, Përfaqësuesi i Lartë në Bosnje dhe Hercegovinë, Christian Schmidt, anuloi këto dy vendime anti-Dayton të Asamblesë së RS-së dhe ndryshoi Kodin Penal të Bosnjë-Hercegovinës. Ndryshimet në Kodin Penal të Bosnjë-Hercegovinës i referohen faktit se veprimet që cenojnë rendin kushtetues të vendit do të trajtohen si vepër penale.
Departamenti i Shtetit i SHBA mbështeti përfaqësuesin e lartë në anulimin e ligjeve të RS-së kundër Dejtonit.
Çfarë po thoshte Dodik?
Milorad Dodik, president i Bosnjë-Hercegovinës. entiteti Republika Srpska përsërit qëndrime jokushtetuese. Ai thotë se Kuvendi Kombëtar nuk do të respektojë vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Bosnjë-Hercegovinës dhe të përfaqësuesit të lartë Christian Schmidt.
“Ne nuk do të pranojmë asnjë vendim që ai (Smit) ka marrë. Nëse Zyra e Prokurorit dhe Gjykata e BiH veprojnë sipas vendimeve të tij, ne do të miratojmë një ligj në RS që hedh poshtë atë prokurori dhe gjykatë,” tha Dodik.
Këtë e tha Dodik më 2 korrik në përkujtimin e 81-vjetorit të Betejës së Kozarës gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Në fjalimin e tij për mediat, Dodik tha gjithashtu se është e mundur që “Republika Srpska të thërrasë një referendum për çështje të rëndësishme” deri në fund të vitit. Ai, në një lëvizje tjetër të përpjekjeve secesioniste, tha se “deri më tani, ai nuk po konteston integritetin territorial të Bosnjë-Hercegovinës, por po konteston sovranitetin e saj, sepse ai është i kërcënuar”.
Dodik shprehu gjithashtu vlerësimin e tij se ishte një “sulm i sinkronizuar, i poshtër, i projektuar ndaj Republikës Srpska dhe Serbisë me qëllim për të përmbysur autoritetet.
“Në këtë moment ka një sulm të sinkronizuar ndaj meje si president i Republikës Srpska dhe Vuçiç si president i Serbisë”, tha Dodik.
Cila është marrëdhënia mes Vuçiçit dhe Dodikut?
Milorad Dodik mban marrëdhënie të mira me autoritetet në Serbi, të udhëhequra nga presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, siç ka mbajtur edhe me atë të mëparshmin.
Në deklaratat e tij, Dodik nuk e fsheh se po mbështet në mbështetjen e Beogradit zyrtar për qëndrimet e tij, të cilat kanë hasur në dënime nga perëndimi.
Dodik dhe Vuçiç mbajnë marrëdhënie të ngushta me ftohje të herëpashershme, siç ishte rasti para zgjedhjeve të përgjithshme në Bosnje dhe Hercegovinë në tetor 2022, ku Dodik u zgjodh president i RS.
Dodik është mysafir i shpeshtë në eventet zyrtare të Vuçiçit. Pra, ai ishte një nga folësit në mitingun në Beograd të organizuar nga Partia Progresive Serbe (SNS) e Vuçiçit në maj.
Ai takim u mbajt në kohën kur dhjetëra mijëra qytetarë të pakënaqur me reagimin e qeverisë për dy vrasjet masive të ndodhura në maj dolën në rrugët e Beogradit me ftesë të opozitës.
Dodik tha nga skena se kishte ardhur për të mbështetur Serbinë dhe në fund të fjalës së tij tha: “Rroftë Serbia, Rroftë Rusia, Rroftë Republika Srpska!”
Qëndrimi ndaj Putinit dhe Rusisë si tregues
Neven Anđelić, profesor në Universitetin Regent në Londër, thotë se marrëdhënia personale midis Vuçiçit dhe Dodikut mund të krahasohet me shembullin e marrëdhënies me Rusinë dhe Putinin.
Ai vlerëson se ky është dallimi mes të dyjave.
“Dodik është një mysafir i shpeshtë në Moskë dhe duket se Putini ka marrëdhënie më të mira me të sesa me Vuçiqin. Vuçiç po përpiqet të jetë bashkëpunues me Bashkimin Evropian dhe të ketë një lloj marrëdhënieje në Rusi, në radhë të parë për shkak të elektoratit në Serbi. “tha ai. është Andjeliç.
Dodik, presidenti i Unionit qeverisës të Social Demokratëve të Pavarur (SNSD) në Republika Srpska është një udhëheqës pro-rus i serbëve në Bosnje dhe Hercegovinë.
Ai është takuar me presidentin rus Vladimir Putin tre herë që nga fillimi i pushtimit rus të Ukrainës në shkurt 2022. Takimi i majit në Moskë ishte biseda e tyre e nëntë që nga viti 2014.
Vuçiç nuk e ka takuar Putinin që nga fillimi i pushtimit rus në Ukrainë, ndërsa më parë ishte i njohur të mburrej me numrin e takimeve që kishte me presidentin rus. Presidenti i Serbisë, pa dyshim, foli me Putinin në telefon në maj të vitit 2022, tre muaj pas fillimit të pushtimit.
Më pas, siç ka raportuar Vuçiç, kanë biseduar për çmimin e gazit sepse Serbia është kryesisht e varur nga Rusia për energji, por edhe për luftën në Ukrainë.
Vuçiç më pas përsëriti qëndrimin e Serbisë se është e interesuar që të arrihet paqja sa më shpejt të jetë e mundur.
Serbia është i vetmi vend në Ballkanin Perëndimor që nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë për sulmin e saj ndaj Ukrainës. Në të njëjtën kohë, ajo mbështeti integritetin territorial të Ukrainës dhe u bashkua me rezolutat e Kombeve të Bashkuara që dënojnë agresionin rus.
Çfarë është “must” për Dodikun?
Milorad Dodik përsëriti disa herë se BiH është një “domosdoshmëri” dhe Serbia është një “dëshirë”.
“BiH për ne është një vend i domosdoshmërisë, jo i dëshirës, dëshira jonë është këtu, zemra jonë rreh për këtë këtu,” tha Dodik në Beograd në festimin e Ditës së Republikës Srpska në mars 2018.
Kur në shtator 2021, “Dita e Uniteti serb, liria dhe flamuri kombëtar,” tha Dodik, “ne në Republika Srpska po shikojmë Serbinë”.
“Vendi ynë nuk është Bosnja dhe Hercegovina, vendi ynë është Serbia”, tha Dodik në atë ngjarje, në të cilën Vuçiq ishte gjithashtu në rreshtin e parë.
Një vit më vonë, si anëtar i Presidencës së BeH-së, Dodik e mirëpriti Vuçiqin me fjalët “President, mirë se erdhe në tuajin dhe në mesin tuaj” në kremtimin e asaj feste në Bijeljina, një qytet në verilindje të BiH.
Si ka reaguar më parë Vuçiç?
Presidenti serb Aleksandar Vuçiç, nga ana tjetër, shpesh thekson se Serbia respekton integritetin e Bosnjë-Hercegovinës dhe integritetin e RS-së brenda BH-së.
Në janar 2022, Vuçiç ftoi Dodikun dhe përfaqësuesit e Republikës Srpska të ktheheshin në institucionet e BiH, gjë që e bënë në shkurt.
Që nga korriku 2021, përfaqësuesit e RS kanë bojkotuar punën e institucioneve të BiH pasi ish-përfaqësuesi i lartë Valentin Incko (Inzko) imponoi ndryshime në ligjin që ndalon mohimin e gjenocidit.
Vuçiç, megjithatë, gjatë takimit me Dodikun në janar 2022, kritikoi sanksionet amerikane kundër Dodik dhe zyrtarëve të tjerë të Republikës Srpska, duke i quajtur ato një “precedent të tmerrshëm”.
Ai më pas vlerësoi se këto sanksione mund të sjellin vetëm pasoja katastrofike për zhvillimin e marrëdhënieve ndërmjet tre kombeve dhe dy entiteteve në Bosnje dhe Hercegovinë, por edhe për të gjithë rajonin.
Dodik është nën sanksionet e Shteteve të Bashkuara për përpjekje për të rrëzuar Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit dhe aktivitete korruptive.
Në prill të vitit 2022 , në një intervistë me Financial Times të Londrës, Vuçiç deklaroi se ai i kërkoi Dodikut të mos formonte ushtri.
“I thashë Dodikut të mos formojë ushtri. Dhe ai e pranoi… paqja dhe stabiliteti janë gjërat më të rëndësishme në rajon”, tha Vuçiç.
Në tetor 2021, Dodik njoftoi se pas gjashtë muajsh do të shpallte pavarësinë e Bosnjë-Hercegovinës. të entit Republika Srpska, nëse deri atëherë nuk i janë kthyer kompetencat këtij entiteti, duke përfshirë edhe kompetencën për forcat e armatosura.
Dodik më pas tha se do të tërhiqte pëlqimin e subjekteve të BeH për formimin e Forcave të Armatosura të përbashkëta të BeH dhe se do të fillonte procesin e formimit të ushtrisë së RS.
“Vuçiç numër një, Dodik i pabinduri numër dy”
Neven Anđelić, profesor në Universitetin Regent në Londër, thotë se Dodik është i vetëdijshëm se një pjesë e elektoratit në Republika Srpska kërkon afërsinë e tij me Vuçiçin.
“Sado të paarsyeshme të jenë disa nga politikat dhe deklaratat e tij, Dodik është shumë i arsyeshëm për sa i përket mbijetesës së tij si politikan,” beson Angjeliç.
Ai deklaroi se Republika Srpska është aktualisht në një “situatë shumë të vështirë ekonomike”. Sipas mendimit të tij, Dodik nuk mund ta zgjidhë i vetëm apo me ndihmën e Serbisë, “por ndoshta i duket se e ka më të lehtë ta zgjidhë nëse ka mbështetjen e Vuçiçit”.
“Prandaj, Vuçiq është numri një i padiskutueshëm në ato marrëdhënie, dhe Dodik do të ishte numri dy, do ta quaja – i pabindur numër dy”, tha Angjeliç.
Vuçiç dhe Dodik përveç takimeve formale kanë edhe takime joformale. Pikërisht kështu ka qenë një nga të fundit kur kanë ndjekur së bashku derbin e basketbollit mes Crvena Zvezdës dhe Partizanit në qershor. Vuçiç më pas ka postuar foton e tyre në Instagram me shkrimin “Delija dhe varrmihësi në pjesën e parë të ndeshjes”./REL
Discussion about this post